Aşırı düşük tekliflerin belirlenmesi ve değerlendirilmesinde gerçekleştirilen her türlü idari işlem ve eylem hakkında şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilir.
Öncelikle istekliler aşırı düşük teklif açıklaması için verilen sürenin az olduğu gerekçesiyle şikâyet veya itirazen şikâyet başvurusunda bulunabilir.
İkinci olarak aşırı düşük teklif açıklamaları uygun bulunmayan istekliler şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilir.
Üçüncü olarak ihaleye katılan diğer isteklilerin yaptıkları açıklamalara karşı başvuruda bulunulabilir.
Aşırı düşük teklif açıklamaları yeterli görülmeyen istekli önce idareye şikâyet sonrasında da Kamu İhale Kurumuna itirazen şikâyet başvurusunda bulunmalıdır. Bu kapsamda kesinleşen ihale kararında tekliflerin uygun bulunmama gerekçelerine yer verilmesi gerekmektedir. Bunun için örneğin “aşırı düşük açıklamanız yeterli bulunmadığından teklifiniz değerlendirme dışı bırakılmıştır.” şeklinde kesinleşen ihale kararındaki bir açıklama yeterli olmayacaktır. Bunun yerine aşırı düşük açıklamalarının neden yeterli bulunmadığı ve hangi mevzuata uygun olmadığının da açıklanması gerekecektir.
Başvuruda bulunulan hususların dilekçelerde somut bir biçimde, mevzuata aykırı bulunma sebepleri ile birlikte gösterilmesi gerekmektedir. İşlemin hangi unsurlarının hangi gerekçelerle mevzuata aykırı olduğu belirtilmeksizin sadece mevzuata aykırı olduğu gibi soyut ve mesnetsiz iddialara yer verilmesi hâlinde başvurunun reddine karar verilir.
Örneğin “ihale üzerinde bırakılan isteklinin sunmuş olduğu belgeler sahte olabilir” şeklinde genel bir ifade ile başvuruda bulunulamaz. Bu tür iddialar somut olmadığından başvurunun reddi gerekir.
Buna karşılık her durumda iddianın somut bir şekilde ileri sürülebilmesine de olanak yoktur. İhale veya ön yeterlik aşamasında diğer istekli veya adayların sundukları bilgi ve belgeleri bilme olanağı olmayabilir. Örneğin aşırı düşük teklif açıklamasında bir isteklinin diğer isteklilerin sunmuş olduğu aşırı düşük teklif açıklamasının içeriğini bilmesi mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda iddiaların somut olması gerektiği ilkesini katı bir şekilde yorumlamamak gerekir.
Bu kapsamda İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Yönetmeliğin “Başvuruların şekil unsurları” başlıklı 8’inci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendi gereğince, “Başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı deliller”e dilekçe yer verilmesi gerekmektedir.
Bu hususa ilişkin olarak İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğ’in “İtirazen şikâyet başvurularında aranılacak şekil unsurları” başlıklı 11’inci maddesinin son fıkrasında, “Yönetmeliğin 8 inci maddesinin ikinci fıkrasının (ç) bendinde başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı delillerin başvuru dilekçelerinde belirtilmesi gerektiği düzenlendiğinden, başvuruda bulunulan hususların dilekçelerde somut bir biçimde, mevzuata aykırı bulunma sebepleri ile birlikte gösterilmesi gerekmektedir. İşlemin hangi unsurlarının hangi gerekçelerle hukuka aykırı olduğu belirtilmeksizin sadece mevzuata aykırı olduğu gibi soyut ve mesnetsiz iddialara yer verilmesi hâlinde, Yönetmeliğin 8 inci maddesine aykırı olduğu gerekçesiyle başvurunun reddine ilişkin sorumluluk başvurana ait olacağından bu hususa dikkat edilmesi gerekmektedir.” açıklaması yer almaktadır.
İddiaların somut ve ciddi olması gerektiği hakkındaki Kurul kararları aşağıya alınmıştır.
Örnek Karar: İddiaların somut ve ciddi olması gerektiği hakkında.
Kurul’un 09.02.2010 tarih ve 2010/UH.I-489 sayılı Kararı.
…İdari şartnamenin “Diğer hususlar” başlıklı 54 üncü maddesinde; “…Yüklenici çalıştırdığı personelin aylık ücretini işin yapıldığı yerdeki mevcut bankalardan birinde açacağı hesaplarına her ayın 10’una kadar yatırmak zorundadır.
Hak edişlerin ödenmesi için; yüklenicinin idareye, nezdinde çalıştıracağı personelin aylık ücretlerinin hesaplarına aktarıldığına dair hesap ekstrelerini ve sigorta primlerinin yatırıldığına dair makbuzları ibraz etmesi zorunludur.” düzenlemesi yer almaktadır.
Başvuru sahibi tarafından bu düzenlemenin İş Kanunu ve 4735 sayılı Kanuna aykırılığı ileri sürülmüş olmakla birlikte aykırılığın ne olduğu konusunda başvuru dilekçesinde herhangi bir açıklık bulunmayıp iddia somut bulunmamıştır.
***
Örnek Karar: İddiaların somut olması gerektiği hakkında.
Kurul’un 31.08.2010 tarih ve 2010/UY.I-2577 sayılı Kararı.
…Bu çerçevede, söz konusu başvuruda, başvuruda bulunulan hususların somut bir biçimde mevzuata aykırı bulunma sebepleri ile birlikte gösterilmediği ve işlemin hangi unsurlarının hangi gerekçelerle hukuka aykırı olduğunun belirtilmediği tespit edilmiştir. Dolayısıyla söz konusu başvurunun genel bir başvuru niteliği taşıdığı sonucuna ulaşılmıştır.
***
Örnek Karar: İddiaların somut olması gerektiği hakkında.
Kurul’un 01.12.2009 tarih ve 2009/UY.I-2869 sayılı Kararı.
…Bu hüküm ve açıklamalardan da anlaşılacağı üzere, şikâyet dilekçelerinde başvuruya konu hususlarla ilgili olarak “başvurunun konusu, sebepleri ve dayandığı delillerin başvuru dilekçelerinde belirtilmesi” gerekmektedir. Başvuru dilekçesi incelendiğinde başvuru sahibinin sadece “aşırı düşük teklif sorgulamasının mevzuata uygun yapılmadığı ve verilen açıklamaların tekrar incelenmesi gerektiği” yönünde bir talebinin olduğu, yani daha açık bir anlatımla, örneğin, tekliflerin aşırı düşük teklif olduğu ya da tevsik edici belge sunulmadığı vb. bir iddiasının olmadığı, yani somut herhangi bir konudan bahsetmediği anlaşılmaktadır.
***
Örnek Karar: Başvuru sahibinin şikâyetinin, somut iddialara dayanmadığı, iddiaların soyut ve varsayıma dayalı iddialar olduğu hakkında.
Kurul’un 14.12.2010 tarih ve 2010/UY.I-3789 sayılı Kararı.
…Başvuru sahibinin itirazen şikâyet dilekçesinde, ihale üzerinde bırakılan isteklinin aşırı düşük teklif açıklamasının hangi unsurları bakımından ve hangi gerekçelerle mevzuata uygun olmadığının somut olarak ortaya konulmadığı, aşırı düşük teklif sorgulaması yapılan istekliler tarafından idareye sunulan yazılı açıklama ve eki belgeler bakımından, idarece yapılan değerlendirmenin, 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi ile Kamu İhale Genel Tebliğinin 45 inci maddesine uygun yapılmadığı kanaatinde olmaları nedeniyle, ihale üzerinde bırakılan ve aşırı düşük teklif sorgulaması yapılan diğer isteklilerin, tekliflerinin ve aşırı düşük teklif açıklamalarının; “sunulan analizlerin analiz formatına uygun olup olmadığı, analizlerde aritmetik hata yapılıp yapılmadığı, analizlerdeki her bir poz için yardımcı analiz verilip verilmediği, fiyat analizinin maliyet bileşenlerinin miktar ve birim fiyatlarının uygun olup olmadığı, nakliye analizlerinde, birim fiyatın hesaplanmasına ilişkin formülde; mesafe (M) ve taşıma (K) katsayılarının nasıl kullanıldığı” hususlarında hasıl olunan kanaat gereğince, aşırı düşük teklif sorgulaması yapılan isteklilerin tekliflerinin ve tekliflerine ilişkin yapılan açıklamaların, 4734 sayılı Kanunun 38 inci maddesi ile Kamu İhale Genel Tebliğinin 45 inci maddesi çerçevesinde yeniden değerlendirilerek sonuçlandırılması gerektiği, yönündeki başvuru sahibinin şikâyetinin, somut iddialara dayanmadığı, iddiaların soyut ve varsayıma dayalı iddialar olduğu anlaşılmaktadır.
Buna karşılık mahkemelerin bu konudaki kararları ise genellikle aksi yöndedir. Söz konusu Mahkeme kararlarında ihaleye giren diğer firmaların teklif dosyalarının içeriğini bilemeyecek durumda bulunması ve bu nedenle başvuruya konu iddiaları ile ilgili detaylı deliller sunmasının mümkün olamayacağı şeklinde değerlendirmeler yapılmaktadır.
