1.GİRİŞ
6552 sayılı Kanun ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununda birtakım değişiklikler yapılmıştır. Bununla birlikte, 5393 sayılı Belediye Kanunun 67 nci maddesinde, “Belediyede belediye meclisinin, belediyeye bağlı kuruluşlarda yetkili organın kararı ile park, bahçe, sera, refüj, kaldırım ve havuz bakımı ve tamiri; araç kiralama, kontrollük, temizlik, güvenlik ve yemek hizmetleri; makine-teçhizat bakım ve onarım işleri; bilgisayar sistem ve santralleri ile elektronik bilgi erişim hizmetleri; sağlıkla ilgili destek hizmetleri; fuar, panayır ve sergi hizmetleri; baraj, arıtma ve katı atık tesislerine ilişkin hizmetler; kanal bakım ve temizleme, alt yapı ve asfalt yapım ve onarımı, trafik sinyalizasyon ve aydınlatma bakımı, sayaç okuma ve sayaç sökme-takma işleri ile ilgili hizmetler; toplu ulaşım ve taşıma hizmetleri; sosyal tesislerin işletilmesi ile ilgili işler, süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale yoluyla üçüncü şahıslara gördürülebilir.” düzenlemesi yer almaktadır. Yapılan değişiklikler neticesinde, Belediye Kanunun 67 nci maddesinde yer alan söz konusu düzenlemenin anılan değişikliklerle birlikte nasıl uygulanacağı ile hizmet alım ihalelerin süresi ve ihale öncesi izinler konusunda bir takım tereddütler oluşmuştur.
Bu yazıda, söz konusu değişiklikler sonrası yaşanan tereddütler üzerinde durulacaktır.
- BELEDİYELERDE 6552 SAYILI KANUN SONRASI HİZMET ALIMLARINDA YAŞANAN TEREDDÜTLER
2.1.Belediyelerce hangi alanlarda personel çalıştırılmasına dayalı hizmet ihalesine çıkılabilecektir?
6552 sayılı Kanun ile 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“e) İdarelerin bu Kanunda tanımlanan hizmetlerden personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımlarında aşağıda belirtilen hususlara uyması zorunludur:
1) İdarelerce kanun, tüzük ve yönetmeliklere göre istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması hâlinde personel çalıştırılmasına dayalı yardımcı işlere ilişkin hizmetler için ihaleye çıkılabilir. Bu kapsamda ihaleye çıkılabilecek yardımcı işlere ilişkin hizmet türlerini; idarelerin teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin mevzuatı, yerleşik yargı içtihatları ile 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası dikkate alınmak suretiyle idareler itibarıyla ayrı ayrı veya birlikte belirlemeye işçi, işveren ve kamu görevlileri konfederasyonları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Devlet Personel Başkanlığının görüşü ve Maliye Bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu yetkilidir. 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanununun 67 nci maddesi ile diğer kanunların hizmet alımına ilişkin özel hükümleri saklıdır.
2) İdarelerin teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin mevzuatı ile 4857 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası esas alınmak suretiyle, idareye ait bir işyerinde yürütülen asıl işin bir bölümünde idarenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde hizmet alımı ihalesine çıkılabilir.
3) Danışmanlık hizmet alım ihalelerinde istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması şartı aranmaz.”
Bu çerçevede, belediyelerce kanun, tüzük ve yönetmeliklere göre istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması hâlinde personel çalıştırılmasına dayalı yardımcı işlere ilişkin hizmetler için ihaleye çıkılabileceklerdir.
İhaleye çıkılabilecek yardımcı işler Bakanlar Kurulunca belirlenecek olup, bu belirleme henüz yapılmamıştır.
Kanun maddesinde, “5393 sayılı Belediye Kanununun 67 nci maddesi ile diğer kanunların hizmet alımına ilişkin özel hükümleri saklıdır.” hükmü yer almakta olup, Bakanlar Kurulunca belirlenecek işler arasında yer almayan fakat Belediye Kanununun 67 nci maddesinde sayılan işler için de personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalesine çıkılabilecektir kanaatindeyiz.
Ayrıca idarelerin teşkilat, görev ve yetkilerine ilişkin mevzuatı ile 4857 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin yedinci fıkrası esas alınmak suretiyle, idareye ait bir işyerinde yürütülen asıl işin bir bölümünde idarenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde hizmet alımı ihalesine çıkılabilir.
Danışmanlık hizmet alım ihalelerinde ise istihdam edilen personelin yeterli nitelik veya sayıda olmaması şartı aranmaksızın ihaleye çıkılabilecektir.
2.2.Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet ihalesine çıkılabilmesi için uygun görüş alınması zorunlu mudur?
4734 sayılı Kanuna konulan ek 8 inci madde de, “62 nci maddenin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında personel çalıştırılmasına dayalı hizmetler (danışmanlık hizmet alımları hariç) için ihaleye çıkılmadan önce;
- a) 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşların, Maliye Bakanlığından,
- b) 8/6/1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca yayımlanan Genel Yatırım ve Finansman Programı Kararı çerçevesinde, 233 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarının Hazine Müsteşarlığından, 24/11/1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun çerçevesinde özelleştirme programında bulunanlardan sermayesinin %50’sinden fazlası kamuya ait işletmeci kuruluşların ise Özelleştirme İdaresi Başkanlığından,
uygun görüş alması zorunludur.
Uygun görüş alınmadan bu hizmetler için ihaleye çıkılamaz. 62 nci maddenin birinci fıkrasının (e) bendinin (1) numaralı alt bendinde yer alan hizmet alımlarında niteliği gereği sözleşme süresi altı ayı aşmayan işlerde uygun görüş şartı aranmaz.” düzenleme yer almaktadır.
Bu çerçevede 4734 sayılı Kanunun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında personel çalıştırılmasına dayalı hizmetler (danışmanlık hizmet alımları hariç) için ihaleye çıkılmadan önce uygun görüş alınması zorunluluğu getirilmiştir.
Belediyeler, Kanun maddesinde sayılmadığı için, belediyelerce yapılacak söz konusu alımlar için uygun görüş alınması gerekli değildir.
2.3.Personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin 3 (Üç) yıllık ihale edilmesi zorunlu mudur?
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 28 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olan işlerden sürekli nitelikte olanlara ilişkin hizmet alımlarında, yüklenme süresi üç yıl olup, işin niteliğinden veya süresinden kaynaklanan zorunlu hâllerde bu süre gerekçesi gösterilmek şartıyla üst yöneticinin onayıyla kısaltılabilir.”
Bu çerçevede 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununun 28 inci maddesinde yapılan değişiklikle hizmet ihalelerinin çok yıllı yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Buna göre genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin, 4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi kapsamında olan işlerden sürekli nitelikte olanlara ilişkin hizmet alımlarında, yüklenme süresi üç yıl olmalıdır.
Bu nedenle belediyelerce yapılacak personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin 3 (üç) yıllık ihale edilmesi gerekmektedir.
2.4.Personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerin 3 (Üç) yıldan az süreli ihale edilmesi mümkün müdür?
Söz konusu hizmetlerde işin niteliğinden veya süresinden kaynaklanan zorunlu hâllerde üç yıllık süre gerekçesi gösterilmek şartıyla üst yöneticinin onayıyla kısaltılabilecektir. Üst yönetici söz konusu onayda ihalenin neden daha kısa süreli yapılması gerektiğini açıkça ortaya koymalıdır.
2.5.Personel çalıştırılmasına dayalı olmayan hizmetlerin 3 (Üç) yıllık ihale edilmesi zorunlu mudur?
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 62 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi personel çalıştırılmasına dayalı işleri düzenlediği için, personel çalıştırılmasına dayalı olmayan işlerin süresinin 3 yıl olma şartı bulunmamaktadır. Örneğin personel çalıştırılmasına dayalı olmayan araç kiralama hizmetinin 3 yıllık ihale edilme şartı bulunmamaktadır.
Hangi hizmet alımlarının personel çalıştırılması dayalı hizmet alımı olduğu noktasında aşağıdaki kriterlere göre karar verilmesi gerekir:
Personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımları; ihale konusu işte çalıştırılacak personel sayısının ihale dokümanında belirlendiği, bu personelin çalışma saatlerinin tamamının idare için kullanıldığı ve yaklaşık maliyetinin en az % 70’lik kısmının asgari işçilik maliyeti ile varsa ayni yemek ve yol giderleri dahil işçilik giderinden oluştuğu hizmetlerdir.
Malzemeli veya malzemesiz temizlik, malzemesiz yemek, özel güvenlik, sayaç okuma ve kesme-açma, hasta ve ziyaretçi yönlendirme, tıbbi sekreterlik, veri işleme ve otomasyon sisteminin işletimi hizmetleri gibi hizmetler personel çalıştırılmasına dayalı hizmetlerdir.
Malzeme dahil yemek hazırlama hizmeti veya malzeme dahil yemek hazırlama ve dağıtım hizmeti ya da makine ve ekipman ile araçlar ve/veya akaryakıtın yüklenici tarafından sağlanacağı çöp toplama ve nakline ilişkin hizmetler ile personel taşıma gibi hizmetler personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak değerlendirilmeyecektir.
Çöp toplama ve nakline ilişkin hizmetlerde, çöp toplama ve naklinde kullanılacak makine ve ekipmanlar ile çöp toplama araçlarının ve akaryakıtın idare tarafından karşılanması durumunda bu alımların ve ayrıca malzemenin idare tarafından karşılandığı yemek hizmeti (malzemesiz yemek hizmeti) alımlarının personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alımı olarak ihale edilmesi gerekmektedir.
2.6.Belediye Kanunun 67 nci maddesinde sayılan hizmetlerin 3 (Üç) yıldan daha az süreli ihale edilmesi mümkün müdür?
Belediye Kanunun 67 nci maddesinde sayılan hizmetler incelendiği zaman hem personel çalıştırılmasına dayalı hem de personel çalıştırılmasına dayalı olmayanların aynı madde de düzenlendiği görülecektir.
Anılan maddede sayılan hizmetlerden personel çalıştırılmasına dayalı olanların 3 (üç) yıllık ihale edilmesi gerekmektedir. Söz konusu hizmetlerde işin niteliğinden veya süresinden kaynaklanan zorunlu hâllerde 3 (üç) yıllık süre, gerekçesi gösterilmek şartıyla üst yöneticinin onayıyla kısaltılabilecektir.
Anılan maddede sayılan hizmetlerden personel çalıştırılmasına dayalı olmayanların 3 (üç) yıllık ihale edilmesi zorunlu değildir. Ama üç yılın altında da olsa anılan işler için gelecek yıllara yaygın hizmet yüklenmelere girişilebilmesi için meclis kararı gereklidir.
2.7.Belediye Kanunun 67 nci maddesinde sayılan hizmetlerin 3 (Üç) yıldan daha fazla süreli ihale edilmesi mümkün müdür?
Belediye Kanunun 67 nci maddesinde sayılan hizmetlerin süresi ilk mahallî idareler genel seçimlerini izleyen altıncı ayın sonunu geçmemek üzere ihale edilmesi mümkündür. Bu nedenle söz konusu hizmetlerin 3 (üç) yıldan daha fazla süreli ihale edilmesi de mümkündür.
Ayrıca anılan maddede sayılan hizmetlerde gelecek yıllara yaygın hizmet yüklenmelere girişilebilmesi için meclis kararı gereklidir.
(Bu makale Yasal Dayanak Dergisinin Kasın-Aralık 2014 sayısında yayımlanmıştır.)
