Yaklaşık maliyete esas imalat miktarlarında yüklenicinin lehine artış ve azalışlar yapılarak işin yaklaşık maliyet fiyatlarıyla hesaplanan tutarının üzerinde bir maliyetle bitirilmesi aşağıya alınan Sayıştay Mali denetim Raporunda eleştiri konusu yapılmıştır.
Konuya ilişkin Sayıştay Mali denetim Raporunda aşağıdaki değerlendirme yapılmıştır:
Yaklaşık maliyete esas imalat miktarlarında yüklenicinin lehine artış ve azalışlar yapılarak işin yaklaşık maliyet fiyatlarıyla hesaplanan tutarının üzerinde bir maliyetle bitirildiği tespit edilmiştir.
5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap verme sorumluluğu” başlıklı 8 inci maddesinde;
“Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.”
4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’nun ‘Temel İlkeler’ başlıklı 5 inci maddesinde;
“İdareler, bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumludur.” denilmektedir.
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık Maliyetin Hesaplanmasına Esas Miktarların Tespiti” başlıklı 9 uncu maddesinde ise; yaklaşık maliyet esas teşkil edecek miktar tespitinin sağlıklı ve doğru yapılabilmesi için işin niteliğine uygun teknik çalışmaların ne şekilde yapılması gerektiği açıklanmaktadır.
Her bir iş kaleminin yaklaşık maliyetinin o iş kaleminin miktarı ile birim fiyatının çarpımından oluşacağı göz önüne alınırsa gerek birim fiyata ve gerekse birim miktara ilişkin çalışmaların açıklanan mevzuat hükümlerine uygun olarak yapılması gerekmektedir.
İncelenen “… Belediyesi 2014 yılı muhtelif mahallelerde park yapımı ve onarımı” işi’nin yaklaşık maliyetinin 2.328.000,00 TL tespit edildiği, yedi firmanın katıldığı ihale sonunda işin 1.606.222,00 TL bedelle (yaklaşık maliyetin % 45’i oranında indirime tekabül ediyor) ihale edildiği görülmüştür.
Ancak, 14.08.2014 tarihli 2’nci ve son hak edişe ekli yapılan işler listesi incelendiğinde; yaklaşık maliyetteki 84 adet imalatın 24’ünün gerçekleştirildiği, yapılan bu imalatlarda genel olarak yaklaşık maliyette tespit edilen fiyata göre daha yüksek fiyat verilen imalatların öngörülen miktarlardan fazla yapıldığı, düşük fiyat verilen imalatların ise ya hiç yapılmadığı ya da miktarlarının azaltıldığı görülmüştür.
Bu uygulama sonucunda; hesabı aşağıdaki tabloda görüleceği üzere, yapılan işlerin yaklaşık maliyet fiyatlarıyla hesaplanan tutarının 1.215.397,75 TL olduğu, yüklenicinin teklif ettiği ihale indirimi hesaba katılmasa dahi, yapılan imalatların, yaklaşık maliyet fiyatlarıyla hesaplanan tutarın %31 fazlası olan 1.595.199,24 TL’ye mal edildiği belirlenmiştir.
Dolayısıyla, yaklaşık maliyette esas imalat miktarlarının gerçekçi tespit edilememesi ve yaptırılacağı ilan olunan imalatlarda veya imalat miktarlarında değişikliğe gidilerek işin, piyasa rayiçleri göz önünde bulundurularak hazırlanan yaklaşık maliyetin %31 fazlasına mal edilmesi, ihtiyaçların daha uygun şartlarla sağlanarak, kamu kaynakların verimli kullanılması için mevzuatta yer verilen ihale sisteminden beklenen faydaların aksi sonuçlara yol açılmasına neden olmuştur.
Diğer taraftan, ihaledeki imalatlarda ve imalat miktarlarında meydana gelen esaslı değişikliklerin, ihaleye iştirak eden firmaların tekliflerinde oluşabilecek muhtemel etkileri göz önünde bulundurulduğunda; Kamu İhale Kanunu’nun 5 inci maddesinde sayılan ve idarelerin, yapılacak ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu şeklinde tarif edilen “temel ilkeler”le bağdaşmadığı düşünülmektedir.
Kamu idaresi cevabı
İdare vermiş olduğu cevapta aynen; “Kamu İhale Kanunu’nun 5 inci maddesinde sayılan ve idarelerin, yapılacak ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu şeklinde tarif edilen “temel ilkeler”i doğrultusunda işlemlerimiz yapılmaktadır.
Bulgu konusu, Fen İşleri Müdürlüğümüz ile paylaşılmış olup; Kamu İhale mevzuatının genel sisteminden kaynaklı orantısız birim teklifler ile karşılaşmamak amacıyla proje ve mahal listelerinin daha hassas hazırlanması, uygulamalarda da bu konuya dikkat edilmesi konusunda azami hassasiyet gösterilecektir.” demiştir.
Sonuç olarak
İdare vermiş olduğu cevapta, Kamu İhale Kanunu’nun 5 inci maddesinde sayılan “temel ilkeler” doğrultusunda işlemlerini yaptıklarını, bulgu konusunun, Fen İşleri Müdürlüğü ile paylaşıldığını, kamu ihale mevzuatının genel sisteminden kaynaklı orantısız birim teklifler ile karşılaşmamak amacıyla proje ve mahal listelerinin daha hassas hazırlanması, uygulamalarda da bu konuya dikkat edilmesi konusunda azami hassasiyetin gösterileceğini belirtmiştir.