Açık ihale usulü ile yapılması gereken ihalelerin doğrudan temin ve pazarlık usulü ile yapılması zaman zaman eleştiri konusu olmaktadır. Aşağıya alınan Sayıştay Mali denetim Raporunda Açık ihale usulü ile yapılması gereken temizlik, güvenlik, yemek gibi hizmet alımlarının Kamu İhale Kanunu’nun 22/c maddesine göre gerçekleştirilmesi bulgu konusu yapılmıştır.
KONUYA İLİŞKİN BULGU
Kanunun 19 uncu maddesinde temel ihale usulleri belirtilmiş olup, temel ihale usulleri dışındaki uygulamaların ancak Kanunda belirtilen şartların tahakkuku halinde uygulanabileceği düzenlenmiştir. Bu uygulamalardan birisi de, bir ihale usulü olarak düzenlenmeyen doğrudan alım yöntemidir. Bu alım yönteminin uygulamalarından olan 22/c maddesi, idarenin elinde işler halde bulunan ve belli bir ekonomik değere sahip olan mal, ekipman veya hizmetlerden faydalanmayı sürdürebilmek veya bu faydayı arttırabilmek için gerekli, mevcut sistemin veya hizmetin tamamlayıcısı niteliğindeki mal veya hizmetlerin ilk alım yapılan kişilerden alımı zorunluluğunu ifade etmektedir.
Yukarıda bahsi geçen uygulama Tebliğin 22.4 üncü maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır.
Uygulamanın amaca ve yasal çerçeveye uygun biçimde gerçekleşmesi bakımından iki husus önem taşmaktadır:
– Birincisi, asıl sözleşmenin idarenin öngörülebilir ihtiyacını tam olarak tanımlayacak ve kapsayacak şekilde kurulması,
– İkincisi, asıl sözleşme oluşturulurken öngörülebilir ihtiyaçların tam olarak kapsama dâhil edilmesi, alınacak mal veya hizmetin idarenin beklentilerini karşılayacak tüm unsurları ve özellikleri taşıması hususunun özenle gösterilmesi gerekir.
Dolayısıyla yukarıda belirtilen iki şartın sağlandığı, yani asıl sözleşmenin konusunu oluşturan mal veya hizmetler objektif ölçüler içerisinde tanımlanmasına ve ihtiyacın kapsamı öngörülebilir tüm unsurları ve özellikleri taşıyacak biçimde belirlenmesine rağmen sonraki yıllarda ortaya çıkan güncelleme, geliştirme, kapasite ve performans artırımı gibi mevcut sistem veya hizmetle uyum ve standardizasyon gerektiren her türlü alımların yapılması mümkün olabilecektir.
Diğer taraftan, temine konu olacak mal ve hizmet alımları arasında kabul edilebilir doğal bir bağlantı bulunmasının gerektiği, bu saptamaların idarelerin teknik birimlerince yapılmasının esas olduğu, ayrıca konu ile ilgili kuruluşlardan teknik yardım alınmasının da mümkün bulunması bu uygulamanın önemli noktalarındandır.
Yukarıdaki açıklamalarla birlikte, 22/c uygulamasının doğrudan temin yöntemlerinden birisi olup, yukarıda belirtilen şartların gerçekleşmesi durumunda kullanılması gerektiği, Kanunun 5 inci maddesindeki rekabet, saydamlık, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin her zaman göz önünde bulundurulması gerektiği, yapılacak alımlarda usulün belirlenmesi noktasında idarelere verilen takdir yetkisinin mevzuat dâhilinde kullanılması gerektiği unutulmamalıdır.
Hal böyle iken, yerinde ve merkezde yapılan denetimlerde, temizlik, güvenlik ve yemek hizmeti gibi hizmet alım ihalelerinin açık ihale usulü veya Kanundaki sınırlar dâhilinde pazarlık usulü ile yapılması gerekirken doğrudan temin yöntemlerinden olan 22/c maddesi ile yapıldığı, hatalı uygulamanın yapıldığı sağlık tesislerinde ise bu alımlar için doldurulması öngörülen tek kaynaktan temin edilen hizmetlere ilişkin formun doldurulmadığı, teknik sebeplere dayalı olarak kullanılması gereken bu yöntemin bu gerekçelere dayandırılmadığı böylelikle Kanunun, saydamlık, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerine tam olarak uyulmadığı görülmüştür.
Kamu idaresi cevabı
Doğrudan temin alımlarına yönelik olarak tespit edilen hatalı uygulamalar konusunda sağlık tesislerinin genel yazı ile uyarıldığı, söz konusu hatalı uygulamaların tekrarlanmaması için “Doğrudan Temin Alımları Kılavuzu” hazırlanarak sağlık tesislerinin kullanımına sunulduğu bildirilmiştir.
Sonuç olarak
İhalelerde açıklık ve saydamlığın, eşit muamelenin sağlanabilmesi ve uygun şartlarda ihtiyaçların karşılanması amacıyla;
– Sağlık Bakanlığı tarafından %5 olarak belirlenen yüklenici karının, yaklaşık maliyet dikkate alınmasının sağlanması,
– Yaklaşık maliyet hesabı gibi gizli kalması gereken ihale süreçlerinde, sorumluluk verilecek personelin, 657 sayılı Kanununda öngörülen istihdam usullerine göre belirlenmesi,
– Yaklaşık maliyetin tespitinde Kamu İhale Genel Tebliğinde yer verilen usullere riayet edilmesi,
– İhale Komisyonlarının, 4734 sayılı Kanunun 6 ncı maddesinde belirtilen usullere eksiksiz riayet edilerek (imzalanması dahil) oluşturulması,
– Hazinece sağlanan özürlü istihdamına ilişkin teşvik tutarlarının Kamu İhale Genel Tebliğinde öngörülen hükümlere uygun olarak, ilgililere yapılacak olan hak edişlerden kesilmesi,
– Sağlık tesislerince süreklilik arzeden hizmetlerin, temel ihale usulleriyle alınması,
– Hizmet alımlarında “kısa vadeli sigorta kolları prim oranı” na ihale dokümanında yer verilirken, ilgili iş kolundaki kanunen belirlenen prim oranına uyulması hususunda titizlik gösterilmesi,
– İhalelerde sözleşme kapsamına girmeyen işlemlerle ilgili ödemede bulunulmaması, bu amaçla sözleşmelere ilave hükümler getirilerek, hatalı uygulamanın önlenmesi,
Gerekir.
