Kiralanan araçların 1600 cc motor hacminin üzerinde olması ve yabancı menşeli araç kiralanması aşağıya alınan Sayıştay Mali denetim Raporunda sorgulanmıştır.
…Belediyesi tarafından gerçekleştirilen taşıt kiralama ihalesinin incelenmesi neticesinde; ihale kapsamında yabancı menşeli, 1600 cc motor hacminin üzerinde araçlar kiralandığı, alınan araçlardan bir kısmının teknik şartnamede yer alan özellikleri taşımadığı, bazı araçlar için kasko değerinin %2’sinin üzerinde olan fiyat tekliflerinin kabul edilerek ihalenin sonuçlandırıldığı, araçların bir kısmının kanunen öngörülmeyen makamlara tahsis edildiği görülmüştür.
…Belediyesi tarafından 08.10.2014 tarihinde taşıt kiralama ihalesi yapıldığı ve yüklenici ile 14.11.2014 tarihinde sözleşme imzalandığı görülmüştür. Söz konusu ihale ve uygulamada yapılan hatalar aşağıda maddeler halinde anlatılacaktır.
237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 12’nci maddesinde hizmet alımı suretiyle edinilecek taşıtların cinsi, adedi, yaşı, hangi hizmetlerde kullanılacağı, kaynağı, yabancı menşeli olup olmayacağı ve diğer hususlar için gerekli esas ve usûllerin Bakanlar Kurulu’nca saptanacağı belirtilmiş, bu maddeye dayanılarak 2006/10193 sayılı BKK ile “Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller” yürürlüğe konulmuştur.
Bu Usul ve Esaslar’ın “Tanımlar” başlıklı 4’üncü maddesinde yabancı menşeli taşıtın Kanun’un 10’uncu maddesinin beşinci fıkrası uyarınca yerli muhteva oranı % 50’nin altında kalan taşıtları ifade ettiği, “Genel Esaslar” başlıklı 6’ncı maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde, hizmet alımı suretiyle yabancı menşeli binek ve station-wagon cinsi taşıt edinilmesinin, Kanun’un 10’uncu maddesinin beşinci fıkrasında öngörülen makam ve hizmetler ile sınırlı olacağı, aynı fıkranın (c) bendinde, bazı istisnalar dışında binek ve station-wagon cinsi taşıtların motor hacminin 1600 cc’yi geçmeyeceği hüküm altına alınmıştır.
….Belediyesi tarafından 25 adet binek araç için ihaleye çıkılmış, teknik şartnamede yukarıda yer verilen Usul ve Esaslara aykırı bir şekilde bu araçlardan 7 tanesinin 2000 cc olması gerektiği belirtilmiş ve ihale bu şekilde sonuçlandırılmıştır. Ayrıca ihale sonrasında yüklenici tarafından 7 adet Opel İnsignia ve 18 adet Hyundai Accent Blue markalı araç idareye teslim edilmiştir. Yerli muhteva oranı %50’nin üzerinde olan araçlar yıllar itibariyle Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından internet ortamında ilan edilmektedir. Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından ilan edilen “Ülkemizde 2014 Yılı İçinde Üretilen Araçların Yerli Muhteva Oranı” başlıklı tablo incelenmiş, yüklenici tarafından teslim edilen araç marka ve tiplerine söz konusu tabloda rastlanılamamıştır.
Kurumun mevzuata aykırı şekilde öngörülenin üzerinde motor hacmine sahip ve yerli olmayan araç kiralaması uygun bulunmamaktadır.
Kamu idaresi cevabı
2014 yılı hesaplarının denetimi sonucunda Sayıştay Denetçisince hazırlanan ilgi sorgu kâğıdının 8-a. maddesinde; Belediyemizce kiralanan araçların 1600 cc motor hacminin üzerinde olması ve yabancı menşeli araçların kiralanması uygun bulunmadığı belirtilmiştir.237 sayılı Taşıt Kanunu’nun 12. maddesiyle hizmet alımı suretiyle araç temininde dikkat edilecek hususlarda Bakanlar Kurulu’nun 2006/10193 sayılı Kararına atıfta bulunulmuştur. Söz konusu kararla;
“Hizmet Alımı Suretiyle Taşıt Edinilmesine İlişkin Esas ve Usuller’ in yürürlüğe konulması; Maliye Bakanlığı’nın 9/3/2006 tarihli ve 3474 sayılı yazısı üzerine, 237 sayılı Taşıt Kanununun 12 nci maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca 17/3/2006 tarihinde kararlaştırılmıştır. Bu kararın 5. Maddesine göre; kamu hizmetlerinin gerektirdiği taşıt ihtiyacının hizmet alımı yoluyla karşılanmasının temel amacı, kamudaki taşıt giderlerinin asgari seviyeye indirilmesi ve kaynakların savurganlığa yol açılmadan, bütçe olanaklarıyla uyumlu bir biçimde kullanımının sağlanmasıdır. Yine aynı kararın 6. Maddesine göre; Hizmet alımı suretiyle taşıt edinilmesinin gerektirdiği giderler kurum bütçesinde öngörülen ödenekler çerçevesinde karşılanmasının sağlanmasıdır. Söz konusu Hizmet alımında bu hususlara riayet edilmiş, Belediyenin onaylanmış bütçesinin faslındaki ödenekler aşılmamıştır.
Yazınızda; Bakanlar Kurulu’nun kararına rağmen, araç kapasitesinin 1600 cc nin üzerinde olmaması ve yabancı menşeli taşıt niteliğinde olmaması gerektiğine ilişkin hükümlere aykırı davranıldığı iddiası yer almaktadır. Söz konusu Bakanlar Kurulu kararı 2006 yılına aittir. Günümüz teknolojisinde 2000 cc araçlar orta sınıf nitelikte kalmakta ve yakıt harcamalarının diğer cc deki araçlardan herhangi bir fazlalığı bulunmamaktadır.” denilmekte ve kiralanan araçlara ilgili yakıt tüketimi bilgileri verilmektedir.
Devamında da “Görüldüğü gibi 2000 cc araç tercih edilmekle Belediyemizin bütçesinden ödenen yakıt miktarının minimuma indirilmesi sağlanmıştır.
Bu arada Bakanlar Kurulu Kararıyla hizmet alımlarında yerli menşeli olmasına dikkat edilmesinin istenilmesi de, Türkiye’de otomotiv sektörünün gelişmesi ve otomotivde iş gücü yaratılmasının istenilmesindendir. Sorgunuzda bahsi geçen 18 adet Hyundai araç Kararda yer alan yerli menşei tanımına uymasa da, İzmit’te, 25 Eylül 1995’te temeli atılan ve rekor bir sürede tamamlanıp 1997 yılının Temmuz ayında seri üretime başlayan Hyundai Assan Fabrikası, 20 Eylül 1997’de gerçekleştirilen törenle açılmıştır. Fabrika, İzmit-Alikahya beldesinde 1 milyon m2‘lik mevcut alana, 233 bin m2‘lik fabrika sahasına ve 108 bin m2‘lik kapalı alana sahiptir. İlk etapta 180 milyon dolarlık yatırımla kurulan fabrikanın, şu an 200 bin adetlik üretim kapasitesi bulunuyor.
Bu nedenle Hyundai marka araç alımının da işin özünde Bakanlar Kurulu Kararıyla çelişmediği kanaatindeyiz.
Sonuç olarak
Kamu idaresi cevabında, taşıt kiralamasında bütçe ile öngörülen ödeneklerin aşılmadığı, bulguda belirtilen Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Usul ve Esasların 2006 yılına ait olduğu ve günümüz teknolojisine uyum sağlamadığı, 2000 cc araç alarak yakıt tasarrufu sağlandığı, Hyundai marka araçlar her ne kadar 2014 yılı için yerli üretim sayılmasa da mezkur araç markasına ait Türkiye’de çok büyük üretim kapasitesine sahip bir tesisin olduğu, bu nedenle bu araçları kiralamanın yukarıda bahsedilen Bakanlar Kurulu Kararının özüne uygun olduğu ifade edilmiştir.
Öncelikle, bir iş için bütçeye ödenek konulması ve söz konusu işte ödeneğin aşılmaması o işin mevzuata uygun olduğu anlamına gelmez. Ayrıca idarelerin mevzuatın açık hükümleri yürürlükte iken mevzuatın özüne inmeleri veya onları günümüz teknolojisine uygun bulmamaları, bu nedenle de iş ve işlemlerinde mezkur mevzuata uymamaları düşünülemez. Aksi bir durum her idarenin kanun koyucu veya Bakanlar Kurulunun yerine geçerek kendine göre mevzuatı yorumlamasına yol açacaktır ki bu da kamu düzeninin bozulmasına ve keyfi uygulamaların yaygınlaşmasına sebep olacaktır. Bulguda belirtilen Usul ve Esaslar halen yürürlükte bulunmaktadır. Bu Usul ve Esaslara göre yabancı menşeli veya 1600 cc motor hacminin üzerinde araç kiralanması mümkün değildir.
Bununla birlikte Kurum tarafından yapılan araçlara ait yakıt karşılaştırması da tam olarak doğruyu yansıtmamaktadır. Zira Kurum dizel araçlarla benzinli araçların yakıt tüketimlerini kıyaslamıştır. Bulguda bahsedilen konu hakkında daha doğru bir kıyaslama yapılabilmesi için yerli ve 1600 cc dizel bir araçla Kurumun kiraladığı 2000 cc dizel yabancı menşeli aracın kıyaslanması gerekmektedir. Zira dizel araçlar yakıt tasarrufu sağlasa da ilk alım fiyatlarının benzinli araçlara göre çok yüksek olduğu da bir gerçektir. Dolayısıyla dizel bir araç için verilen kiralama bedeli emsali bir benzinli araca göre çok daha yüksek olabilecektir. Kaldı ki bulguda dizel araç alınmaması gerektiğine dair herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Kurum yakıt tasarrufu sağlamak için 1600 cc veya altında bir dizel aracı da pek tabi kiralayabilecektir. Böylece hem 2000 cc bir dizel araca göre çok daha fazla tasarruf imkanı sağlayacak hem de mevzuata uygun hareket etmiş olacaktır. Ayrıca, yakıt tasarrufu sağlanması gibi bir amaç, yürürlükte bulunan ve uyulması gereken mevzuata aykırı işlem yapılmasını haklı ve yerinde göstermemekte, o işlemi mevzuata uyarlı hale getirmemektedir.
