2022 YILI SAYIŞTAY RAPORLARINDA YER ALAN İHALE İLE İLGİLİ KONULAR-3
Kesin Kabul Yapılan Yapım İşlerinde Teknik Heyetçe Gerekli Tespit Yapılmadan Bakım Onarım Yaptırılması
Yapım işlerinde kesin kabulden itibaren yüklenici ve alt yükleniciye getirilen on beş yıllık sorumluluk mükellefiyeti gözetilmeden ve bu kapsamda bir ‘teknik heyet tespit raporu’ bulunmadan bakım onarım giderlerinin bütçeden karşılandığı görülmüştür.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nun “Yapım işlerinde yüklenicilerin ve alt yüklenicilerin sorumluluğu” başlıklı 30’uncu maddesi ile Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 20 ve 25’inci maddeleri gereğince yapım işlerinde yüklenici ve alt yükleniciler, yapının fen ve sanat kurallarına uygun olarak yapılmaması, hileli malzeme kullanılması ve benzeri nedenlerle ortaya çıkan zarar ve ziyandan, yapının tamamı için işe başlama tarihinden itibaren kesin kabul tarihine kadar sorumlu olacağı gibi, kesin kabul onay tarihinden itibaren de on beş yıl süreyle müteselsilen sorumlu olup bu zarar ve ziyanın genel hükümlere göre yüklenici ve alt yüklenicilere ikmal ve tazmin ettirilmesi gerekmektedir.
4735 sayılı Kanun kapsamında sözleşmeye bağlanan ve kesin kabulden itibaren on beş yıllık müddeti devam eden kamu binalarında, bakım onarım gideri yapılabilmesi için öncelikle bir teknik heyet oluşturulması, söz konusu bakım onarımın kullanım hatasından mı yoksa imalat hatasından mı kaynaklandığının tespit ettirilmesi, kullanım hatasından kaynaklı bakım onarım giderlerinin bütçeden karşılanması; buna karşın yüklenici veya alt yüklenici kusurundan kaynaklanan bakım onarımın yüklenici marifetiyle yaptırılması, sonuç alınamaması durumunda, bakım onarımın kamu kaynakları kullanılarak yüklenici nam ve hesabına yaptırılıp bedelinin yükleniciden sulhen veya dava yoluyla tahsil edilmesi gerekmektedir.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak; bakım onarım giderlerinin, bir ‘teknik heyet tespit raporu’ bulunmadan ve yüklenici ve alt yükleniciye getirilen on beş yıllık müteselsil sorumluluk mükellefiyeti gözetilmeden bütçeden karşılanmasının kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak kullanılma amacına aykırı olduğu değerlendirilmektedir.
Parçalara Bölmek Suretiyle ve Doğrudan Teminle Yapım İşleri Yaptırılması
…Kamu İhale Genel Tebliği’nin 22.5.1.2. numaralı maddesinde ise; 4734 sayılı Kanun’un 19’uncu maddesine göre açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyacın Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendi için öngörülen parasal sınırların altında kalacak şekilde, adet bazında veya aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin, kalemlere veya gruplara bölünmek suretiyle aynı Kanun’un 22’nci maddesinin (d) bendine göre temininin, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil ettiği belirtilmiştir.
Üniversitede, Yapı İşleri ve Teknik Daire Başkanlığının doğrudan temin ile yaptığı bakım onarım hizmet alımı işleri ile yapım işleri incelendiğinde aynı tür ve nitelikte yapım işlerinin yaptırıldığı görülmüştür. Üniversitenin bulunduğu il dikkate alındığında doğrudan temindeki parasal limit 2022 yılı için 72.752,00 TL’dir.
Açık ihale usulü ile temini gereken ihtiyaçların parçalara bölünmek suretiyle doğrudan temin yöntemiyle satın alınması, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerine aykırıdır.
Sonuç olarak; aynı ihale konusu içinde yer alabilecek nitelikteki yapım, bakım ve onarım işlerinin her defasında parasal sınırların altında kalacak şekilde doğrudan temin yöntemiyle sağlanması, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerine aykırılık teşkil etmektedir.
Yapım İşlerinde İnşaat Sigortasına (Bütün Riskler) İlişkin Yükümlülüklerin Yerine Getirilmemesi
Üniversite tarafından ihalesi gerçekleştirilen yapım işi nedeniyle, her türlü riske karşı yaptırılması gereken bütün riskler inşaat sigortasının ödenen fiyat farkı tutarı kadar arttırılmadığı tespit edilmiştir. Ayrıca, her hakediş tutarı tahakkuka bağlanmadan önce bütün riskler inşaat sigortası primlerinin ödendiği ve sigortanın yürürlükte olduğuna dair belgelerin aranmadığı da görülmüştür.
…
Yapılan denetimde; AFSÜ Zafer Sağlık Külliyesi Dış Bahçe Duvarlarının Yapım İşin bitim tarihi 05.09.2022 olarak değişmiş ve anılan iş için fiyat farkı uygulamasının bulunduğu anlaşılmıştır. Yapım işi fiyat farkları için 278.526,63 TL ödenmesine rağmen sigortanın bedelinin ödenen fiyat farkı tutarı kadar arttırılmadığı görülmüştür.
Yukarıda anılan mevzuat hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, söz konusu uygulamalar mevzuata uygun olmadığı gibi idare açısından iş devam ederken meydana gelebilecek deprem, su baskını, toprak kayması, fırtına, yangın gibi doğal afetler ile hırsızlık, sabotaj gibi risk faktörlerinin gerçekleşmesi durumunda telafisi güç kayıplar meydana getirebilecektir.
Kamu İdaresi tarafından bulguda yer alan tespite katılınmış, firmaya ödenen fiyat farkı tutarı için sigorta bedeli artışı sehven yaptırılmamış olduğu, ayrıca süre uzatımı verilmesi, iş artışı yapılması ve/veya fiyat farkı ödemeleri nedeniyle hakediş tahakkuk tutarının sözleşme bedelini aşması halinde bütün riskler inşaat sigortalarının zeyilname ile güncellenmesi ve her hakkediş ödemesi tahakkuka bağlanmadan önce sigortanın yürürlükte olduğu teyit edileceği bilgisi verilmiştir.
Sonuç olarak; yapım işlerinde fiyat farkı ödenmesi sebebiyle hakediş tahakkuk tutarının sözleşme bedelini aşması halinde bütün riskler inşaat sigortalarının zeyilname ile güncellenmesinin ve her hakediş ödemesi tahakkuka bağlanmadan önce sigortanın yürürlükte olduğunun teyit edilmesinin sağlanması gerekmektedir.
Parasal Limitler Dahilindeki Hizmet Alımlarında %10 Sınırını Aşan Kısım için Kamu İhale Kurumundan İzin Alınmaması
….Üniversitenin 2022 yılı bütçesine hizmet alımları için toplam 8.549.671,00 TL ödenek konulmuş olup yıl içerisinde 4734 sayılı Kanun’un 21/f ve 22/d maddeleri çerçevesinde hizmet alımları için parasal limitlere tabi toplam 2.104.176,28 TL harcama yapılmıştır. Ancak yapılan alım tutarının, bu alımlar için bütçeye konulan ödeneğin %10’unu aştığı ve Kamu İhale Kurumundan da izin alınmadığı anlaşılmıştır.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak; parasal limitler dâhilinde yapılan mal ve hizmet alımlarında %10 sınırının T.C. Sayıştay Başkanlığı Akdeniz Üniversitesi 2022 Yılı Sayıştay Düzenlilik Denetim Raporu 16 Kamu İhale Kurumundan uygun görüş alınmadan aşılmaması gerekmektedir.
Teknik Şartnamede Belirlenen Şartların Yerine Getirilmesinin Takip Edilmemesi
Üniversite tarafından ihale edilen bazı hizmet alım işlerinde teknik şartnamede düzenlenen şartların yüklenici tarafından yerine getirilmediği ancak buna yönelik olarak herhangi bir işlem tesis edilmediği anlaşılmıştır.
Örnek olarak seçilen Antalya’nın ilçelerinde bulunan Fakülte, Yüksekokul, Meslek Yüksekokullarında Öğrenim Gören Öğrenciler İçin Taşımalı Öğle Yemeği Hizmeti Alımı İşi’nde ihale dokümanının parçası olan teknik şartnamenin Personel bölümünün 6’ncı maddesinde; yüklenicinin çalıştırdığı personelin kimliklerini ve görevlerini gösteren liste ile personelin sabıka kaydı ile sağlık raporlarını işe başlamadan önce İdare’ye teslim edeceği, personelin giriş çıkışlarındaki değişikliklerin de İdare’ye bildirileceği, yüklenicinin çalıştırdığı işçilerin Sosyal Güvenlik Kurumu ile ilgili belgeleri (aylık bildirge, bordro, sigorta primleri belgesi vb) ayın bitiminde İdare’ye ibraz edeceği düzenlenmiştir. Ayrıca söz konusu işe ait sözleşmenin “Sözleşmeye aykırılık halleri, cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde, işin tekrar eden kısımlarının teknik şartname, idari şartname ve sözleşmeye uygun olarak gerçekleştirilmemesi halinde öncelikle ihtar yapılacağı akabinde ise sözleşme bedelinin %1’i oranında ceza kesintisi yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Yapılan incelemede; yüklenicinin, kendisine bildirim yükümlülüğü doğuran söz konusu şartları yerine getirmemesine rağmen Üniversite tarafından herhangi bir işlem tesis edilmediği ve bu anlamda teknik şartnamede belirlenen şartların takip edilmediği anlaşılmıştır.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
Bu itibarla, ihale dokümanında belirlenen şartların yüklenici tarafından yerine getirilip getirilmediği hususunun sözleşme süresi içerisinde takip edilmesi ve bu şartların yerine getirilmediği durumlarda ihale dokümanında yer alan yaptırımların uygulanması gerekmektedir.
Tek Kaynaktan Temin Edilen Mal ve Hizmetlere İlişkin Piyasa Fiyat Araştırması Yapılmaması
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 22’nci maddesinin (a) ve (b) fıkraları gereğince yapılan alımlarda mevzuatın öngördüğü şekilde piyasa fiyat araştırmasının yapılmadığı tespit edilmiştir.
…
İdare uygulamasında bu alımların ödeme bedeli belirlenirken sadece alım yapılacak tek kaynağın proforma faturası dikkate alınmaktadır. Bununla birlikte tek kaynaktan satın alınacak mal veya hizmetin ilgili tek kaynak tarafından diğer gerçek veya tüzel kişilere satışına ilişkin faturalara yansıyan fiyatlar, ilgili tek kaynağın internette veya sair şekilde ilan ettiği katalog fiyat tarifesi, diğer kamu/özel kurumlar da dâhil daha önce alım yapılmış ise Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) veya döviz cinsinden güncellenen fiyatlar ve ticaret/sanayi odalarından fiyat soruşturulması yoluyla elde edilen fiyatların dikkate alınmadığı tespit edilmiştir.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak tek kaynaktan alım yapılırken aynı mal ya da hizmeti satın alan diğer gerçek ve tüzel kişilerin ödediği bedeller kıyaslanarak piyasa fiyat araştırması yapılması gereklidir. Tek kaynaktan yapılan alımlarda belirtilen şekilde piyasa fiyat araştırması yapılmaması halinde ilgili tek kaynaktan sağlanan mal ve hizmetler için her bir idareye farklı fiyat teklif edilmesine ve gerçekte olması gerekenden daha yüksek bedel ödenmesine neden olunacağı değerlendirilmektedir.
Anahtar Teslim Götürü Bedel İhale Dokümanlarında İmalat Tariflerinin Eksik Yazılması
Anahtar teslim götürü bedel ihale dokümanlarının incelenmesinde bazı iş kalemi ve imalatların tariflerinin; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı birim fiyat tarifleri ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Isı Yalıtım Kılavuzuna uygun olarak yazılmadığı tespit edilmiştir.
…
Üniversite binalarına ait 21 adet çatının sökümü, çatı yapımı, çatı mahallinde ısı ve su yalıtımı yapılması, çatı örtüsü olarak kiremit serilmesi, yağmur oluk ve borularının değiştirilmesi vb. işlerine ilişkin ihale dokümanının incelenmesinde; çatıya çıkışı sağlayan kapakların iç ve dış yüzeyinin ahşap bırakılmayacağı, çevresinin saç ile kaplanacağına ilişkin açıklama bulunmadığı, su yalıtımını sağlayan yalıtım örtüsünün kalınlığına ilişkin düzenleme yapılmadığı, teknik şartnamede saç oluk ve yağmur borularındaki saç malzemesinin kalınlığı belirtilmekle beraber boru ve oluğun çevresi ve çapına ilişkin ölçülendirme bulunmadığı, çatı arasına 10 cm kalınlığında taşyünü serilerek ısı yalıtımı yapılması imalat kaleminin teknik tarifi hazırlanırken, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının 15.340.1408 (Y.19.061/008) taş yünü ile ısı yalıtımı yapılması pozuna atıf yapılmadığı veya bu tarifin aynen dokümana dercedilmediği ve bu kapsamda teknik şartnamede ısı yalıtım malzemesi (taşyünü) üzerine su buharı geçişine açık su yalıtım örtüsünün birbiri üzerine serileceğine ilişkin açıklama bulunmadığı tespit edilmiştir.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
İhale dokümanlarında yapılması öngörülen imalatlara ilişkin açıklamaların ayrıntılı şekilde yazılmaması nedeniyle belirtilen eksikliklerden bir kısmının giderilmesi için iş artışı veya sair yollarla sonradan ilave kamu kaynağı kullanılması gerekebileceğinden, iş kalemlerinin tarifleri yazılırken birim fiyat yapma yetkisine haiz kamu kurumlarınca yayınlanan imalat tariflerinin poz numaralarına atıf yapılması, resmi kurum poz numaralarına atıf yapılmayacak ise ilgili imalat tariflerinin dokümana aynen dercedilmesi, resmi kurum pozu bulunmayan imalatlarda ise ilgili imalata ilişkin teknik tarifin detaylı şekilde hazırlanması gerekmektedir.
Kesin Kabulden İtibaren Yüklenici ve Alt Yükleniciler için Getirilen 15 Yıllık Sorumluluk Mükellefiyeti Gözetilmeden Bakım Onarım Yaptırılması
…Aynı Kanun kapsamında sözleşmeye bağlanan ve kesin kabulden itibaren 15 yıllık müteselsil sorumluluk süresi devam eden kamu binalarında, tadilatlar hariç bakım onarım gideri yapılabilmesi için öncelikle İdare görevlilerinden oluşan bir teknik heyet oluşturulması, söz konusu bakım onarım gerektiren durumun kullanım hatasından mı yoksa imalat hatasından mı kaynaklandığının tespiti yapılarak yazılı belgeye bağlanması, kullanım hatasından kaynaklı bakım onarım giderinin bütçeden karşılanması; buna karşın yüklenici veya alt yüklenici kusurundan kaynaklandığı mahkemenin görevlendirdiği bilirkişiler marifetiyle de tespiti yapılan işlere ait bakım onarım giderinin yüklenici tarafından karşılanması, sonuç alınamaması durumunda kamu kaynakları ile yüklenici nam ve hesabına yaptırılıp bedelinin yükleniciden sulhen veya dava yoluyla tahsili için hukuki işlem başlatılması gerekmektedir.
All Risk Sigorta Poliçelerinde Bazı Risk Kalemlerinde Muafiyet Oranlarının Yüksek Belirlenmesi ve All Risk Sigorta Poliçelerinin Alt Yüklenicileri Kapsamaması
- a) All Risk Sigorta Poliçelerinde Bazı Risk Kalemlerinde Muafiyet Oranlarının Yüksek Belirlenmesi
- b) All Risk Sigorta Poliçelerinin Alt Yüklenicileri Kapsamaması
Yapım İşleri Genel Şartnamesi gereği, yapım işlerine ilişkin All Risk (Bütün Riskler) sigorta poliçelerinde %2’den fazla muafiyet uygulanmaması gerekmektedir.
…
Yapım İşleri Genel Şartnamesi gereği, alt yüklenici çalıştırılan işlere ilişkin sigorta poliçelerinde alt yüklenicilerin verecekleri zararların da teminat kapsamına alınması gerekmektedir.
Yüklenici ile Alt Yükleniciler Arasında İmzalanan Sözleşmelerden Doğan Damga Vergisinin Ödenip Ödenmediğinin Kontrol Edilmemesi, Alt Yüklenicilerin İhale Yasaklısı Olup Olmadığının Sorgulanmaması
- a) Yüklenici ile Alt Yükleniciler Arasında İmzalanan Sözleşmelerden Doğan Damga Vergisinin Ödenip Ödenmediğinin Kontrol Edilmemesi
…Üniversite tarafından ihalesi yapılan yapım işlerinde, İdarenin izni ile alt yüklenicilere yaptırılacak işler için asıl yüklenici ve alt yüklenici arasında yapılan sözleşmelerden doğan damga vergisinin ödenip ödenmediğinin kontrol edilmesi; ödenmemesi durumunda ise vergi dairesine bildirilerek ödenmesinin sağlatılması gerekmektedir.
- b) Alt Yüklenicilerin İhale Yasaklısı Olup Olmadığının Sorgulanmaması
Yapılan incelemede; Anadolu Üniversitesi tarafından yaptırılan ve Tablo 1’de belirtilen yapım işlerinde Üniversite tarafından alt yüklenici çalıştırılmasına onay verildiği ancak idarenin onayı ile çalıştırılan alt yüklenicilerin yasaklılık kontrollerinin yapılmadığı görülmüştür.
Kamu idaresi bulguya katıldığını belirtmiş olup söz konusu hususun düzeltilmesine ilişkin işlemlere başlanıldığı ifade edilmiştir.
Üniversitenin onayı ile alt yüklenici çalıştırılan işlerde, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümleri gereği alt yüklenicilerin yasaklılık teyidinin yapılması gerekmektedir
