Yapım İşlerinde Sözleşme Türü Seçimi ve Anahtar Teslimi Götürü Bedel Usulünün Zorunluluğu
Özet
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, kamu kaynaklarının etkin, verimli ve şeffaf biçimde kullanılmasını sağlamak amacıyla, yapım işlerinde uygulanacak ihale usullerini ayrıntılı şekilde düzenlemiştir. Bu kapsamda, özellikle bina yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel sözleşme yapılmasının zorunlu olduğu hükme bağlanmıştır. Ancak bazı özel durumlarda —örneğin doğal afetler nedeniyle proje hazırlığına yeterli zaman bulunamaması hâlinde— birim fiyat teklif usulüne izin verilebilmektedir. Bu makalede, söz konusu düzenlemelerin hukuki dayanakları, uygulamadaki sınırları ve yargı kararlarındaki yansımaları incelenmiştir.
1. Giriş
Kamu ihale süreçlerinde, sözleşme türü seçimi hem idarenin hem yüklenicinin sorumluluklarını doğrudan etkileyen temel bir unsurdur. Özellikle yapım işlerinde, işin niteliği ve projenin hazırlık düzeyi, hangi teklif türünün kullanılacağını belirler. Bu nedenle, ihale öncesinde projenin kapsamı, teknik detayları ve zemin koşulları dikkatle değerlendirilmelidir.
2. Mevzuat Çerçevesi
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 62/c maddesi uyarınca:
“Uygulama projesi bulunan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle ihale yapılması zorunludur.”
Bu hüküm, özellikle bina yapım işlerinde kesin nitelikli bir zorunluluk getirmektedir. Ancak aynı hükümde, doğal afet gibi olağanüstü durumlarda veya zemin etütlerinin tamamlanamadığı hallerde, işin bina dışı kısımları için birim fiyat teklif alınabileceği belirtilmiştir.
3. İstisnalar ve Uygulama Alanı
İstisna hükmü, sadece aşağıdaki koşullarda uygulanabilir:
-
Doğal afetler nedeniyle uygulama projesinin hazırlanmasına yeterli süre olmaması,
-
İşin niteliği gereği uygulama projesinin ihale öncesinde tamamlanamaması,
-
Bina yapım işlerinin bu istisnadan hariç tutulması.
Bu durumda, işin uygulama projesi yapılabilen kısımları için anahtar teslimi götürü bedel, yapılamayan kısımları için birim fiyat teklif alınabilir. Ancak bu karma yöntem yalnızca bina dışı yapım işlerinde mümkündür.
4. Somut Olayın Değerlendirilmesi
İlgili karar metninde, ihale dokümanları incelendiğinde işin bina yapım işi olduğu anlaşılmıştır. Dolayısıyla, bu işin anahtar teslimi götürü bedel olarak ihale edilmesi zorunludur. Buna rağmen, ihale birim fiyat sözleşme şeklinde yapılmıştır. Bu durum mevzuata aykırıdır ve hukuken geçersizliğe neden olabilecek bir ihale işlemidir.
Ancak idari istikrar ve hukuki güvenlik ilkeleri gözetilerek, “anlaşmazlık konuları hakkında karar verilmesine yer olmadığına” karar verilmiştir. Bu, ihale sürecinde yapılan hatanın tespit edilmesine rağmen, yeni hukuki ihtilaflara yol açmamak için karar verilmemesi anlamına gelir.
5. Sonuç ve Değerlendirme
Kamu yapım işlerinde sözleşme türü seçimi, hem idari hem mali sorumluluklar açısından büyük önem taşımaktadır. Bina yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel sözleşme yapılması zorunludur ve bu zorunluluk, kamu kaynaklarının etkin kullanımını sağlamayı hedefler.
Birim fiyat sözleşme, ancak proje bütünlüğü sağlanamayan, zemin veya arazi belirsizlikleri içeren, bina dışı yapım işlerinde istisnai olarak kullanılabilir. Bu kurala aykırı yapılan ihaleler, mevzuata uygunluk açısından risk taşır ve idari denetimlerde hukuki sorunlara yol açabilir.
📘 Sonuç olarak:
İdareler, ihale hazırlık sürecinde proje bütünlüğünü sağlamak ve sözleşme türünü doğru belirlemekle yükümlüdür. Aksi halde hem mali disiplin hem de hukuki güvenlik ilkeleri zedelenmektedir.
