…İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle; ihale yetkilisi tarafından ihalenin iptal edildiği ancak bu işlemde kullanılan takdir yetkisinin sınırsız olmadığı, kamu yararı ve hizmet gerekleriyle sınırlı olduğu, geçerli tekliflerin yaklaşık maliyetin altında olması nedeniyle Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerinin sağlandığı, geçerli olmayan teklif bedelleri dikkate alınarak ihalenin iptal edilemeyeceği, bu nedenle ihale yetkilisi tarafından alınan iptal kararının kamu ihale mevzuatına aykırı olduğu iddialarına yer verilmiştir.
İptal gerekçeleri ile sınırlı olarak yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki konular tespit edilmiştir.
4734 sayılı Kanun’un temel ilkeleri belirleyen 5’inci maddesinde, idarelerin anılan Kanun’a göre yapılan ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu olduğu; yaklaşık maliyeti düzenleyen 9’uncu maddesinde, mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet tespit edileceği, ihalenin karara bağlanması ve onaylanmasını düzenleyen 40’ıncı maddesinin altıncı fıkrasında ihale yetkilisinin, komisyon karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylayacağı veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal edeceği hüküm altına alınmıştır. Anılan maddenin gerekçesinde ihale komisyonları tarafından ihalenin yapıldığına dair alınan kararların harcamaya izin veren ihale yetkilisinin onayı ile geçerli olacağı belirlenerek, gerekli incelemeleri yapmasının sağlandığı belirtilmiştir.
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 8’inci maddesinin ikinci fıkrasında, yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde; kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar, ihaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar, ilgili odalarca belirlenmiş fiyatlar, ihale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar, ihale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan KDV veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar esas alınarak yaklaşık maliyet tespit edileceği; üçüncü fıkrasında, idarelerin yaklaşık maliyete ilişkin fiyatların tespitinde, ikinci fıkrada belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilecekleri; dördüncü fıkrasında ise fiyat araştırması için yapılan çalışmalarda fiyat sorulacak kişi ve kuruluşlara yazılan yazıda fiyatı tespit edilecek iş grubu veya iş kaleminin ayrıntılı özelliklerine yer verileceği, fiyat istenecek kişi ve kuruluşlara aynı koşulları taşıyan yazılarla başvurulacağı ve fiyatların KDV hariç isteneceği, istenen özellikleri taşımayan veya gerçek piyasa rayiçlerini yansıtmadığı düşünülen fiyat bildirimleri ve proforma faturaların değerlendirmeye alınmayacağı ve buna ilişkin gerekçelerin yaklaşık maliyet hesap cetvelinde gösterileceği düzenlenmiştir.
Yukarıda atıf yapılan mevzuat kuralları bir arada değerlendirildiğinde, ihale sürecinde tekliflerin değerlendirilmesi konusundaki işlemlerin ihale komisyonu tarafından yapılacağı, ancak komisyonun tesis ettiği işlemin tek başına geçerlik kazanmayacağı, ihale yetkilisinin onayının gerekeceği, ihale yetkilisinin kararının, ihale kararının onaylanması şeklinde olabileceği gibi ihalenin iptali yönünde de yürütülebileceği, Kanun’un 40’ıncı maddesi uyarınca, ihale yetkilisinin, ihale komisyonu kararını onaylaması veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle ihaleyi iptal etmesi konusunda takdir yetkisi bulunduğu, ancak bu yetki mutlak ve sınırsız bir nitelikte olmadığından, takdir yetkisinin anayasal ilkeler çerçevesinde, eşitlik ilkesine uygun şekilde, kamu yararı ve hizmet gerekleri gözetilerek kullanılması, tesis edilen işlemin gerekçesinin açıkça ortaya konulması ve somut olaya ilişkin öğelerin hesaba katılarak nesnelliğe ve tarafsızlığa uygun şekilde hareket edilmesi gerektiği, dolayısıyla, anılan hüküm gereğince, ihale yetkilisinin ihaleyi iptal yetkisi bulunmakla birlikte, bu yetkinin yukarıda yer alan unsurlara uygun olarak kullanılabileceği anlaşılmaktadır.
İncelenen ihale, …tarihinde gerçekleştirilmiş, ihaleye toplam altı istekli katılmış, bunlardan ikisinin teklifi ihaleye katılımda yeterlik kurallarına aykırılık, birisinin teklifi birim fiyat teklif cetvelinde aritmetik hata nedeniyle değerlendirme dışı bırakılmış, diğer bir isteklinin teklifi ise aşırı düşük teklif sorgulamasına yanıt vermemesi gerekçesiyle reddedilmiş, değerlendirmeye esas kalan iki tekliften başvuru sahibi ekonomik açıdan en avantajlı teklif, diğeri ise ekonomik açıdan en avantajlı ikinci teklif olarak ihale komisyonu tarafından tespit edilmiş, ancak ihale yetkilisi 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde yer alan ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ile kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin sağlanmaması ve ihalenin iş makineleri ve iş araçları kısmına ayrılarak yeniden yapılması gerektiği gerekçeleriyle ihaleyi iptal etmiştir.
Başvuru sahibi tarafından, ihale yetkilisince ihalenin iptal edildiği ancak bu işlemde kullanılan takdir yetkisinin sınırsız olmadığı, kamu yararı ve hizmet gerekleriyle sınırlı olduğu, geçerli tekliflerin yaklaşık maliyetin altında olması nedeniyle Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerinin sağlandığı, geçerli olmayan teklif bedelleri dikkate alınarak ihalenin iptal edilemeyeceği, bu nedenle ihale yetkilisi tarafından alınan iptal kararının kamu ihale mevzuatına aykırı olduğu iddia edilmiştir.
Başvuru sahibinin iddia ve gerekçeleriyle yukarıda alıntılanan hukuki kurallar bir arada değerlendirildiğinde, ihale yapılmadan önce idarece her türlü fiyat araştırması yapılarak mevzuatta belirlenen esas ve usullere uygun bir şekilde hesaplanan yaklaşık maliyetin, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerini belirleyen 5’inci maddesinde yer alan kaynakların verimli kullanılması ilkesine uygun hareket edilip edilmediğine yönelik tespitte önemli bir veri olduğu, idarelerin ihtiyaçlarına karşılık olarak ayırması gereken ödenek tutarını, yaklaşık maliyet tutarını dikkate alarak belirlediği, bu bağlamda idarelerin, ihalede sunulan fiyat tekliflerini yaklaşık maliyet ile karşılaştırarak kaynakların verimli kullanılması ilkesine uygun hareket edilip edilmediğini belirleme olanağı bulunduğu, diğer taraftan kamu ihale mevzuatı uyarınca, ihalenin ihaleye katılım ve yeterliğe ilişkin belgelerinde mevzuata aykırılık bulunmayan ve aşırı düşük teklif olarak tespit edilmeyen ya da tespit edilmesine rağmen yapmış olduğu açıklamaları uygun bulunan istekliler arasından, yaklaşık maliyetin altındaki ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılmasının esas olduğu açıktır.
İncelenen ihale kapsamında, … tarihli ihale komisyonu kararına göre, ihaleye toplam altı isteklinin katıldığı, dördünün çeşitli gerekçelerle değerlendirme dışı bırakıldığı, yapılan değerlendirmeler sonucunda da geçerli oldukları tespit edilen iki isteklinin teklifleri dikkate alınarak ihalenin sonuçlandırıldığı, ihale üzerine bırakılan isteklinin teklif bedelinin ise yaklaşık maliyetin % 78,40’ına karşılık geldiği göz önüne alındığında, ihale yetkilisi tarafından, “ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ile kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin sağlanmaması” iptal gerekçesine karşılık yaklaşık maliyetin uygunluğu üzerinden herhangi bir inceleme ve değerlendirme yapılmadan ve gerekçesi belirtilmeden yaklaşık maliyetin % 78,40’ına karşılık gelen teklifinin “ekonomik açıdan avantajlı bir teklif ” olarak kabul edilmemesinin yerinde olmadığı, bu şartlar altında itirazen şikâyete konu ihalede ihtiyaçların uygun şartlarda karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerinin oluşmadığı sonucuna ulaşılamayacağı anlaşılmıştır.
Diğer taraftan ihale yetkilisinin iptal kararında ihalenin iş makineleri ve iş araçları kısmına ayrılarak yeniden yapılması gerektiği gerekçesine de yer verilmekle birlikte, ihale dokümanı kapsamında yapılan incelemede, ihalenin konusunun, Teknik Şartname’de “Yol Bakım ve Altyapı Koordinasyon Daire Başkanlığına bağlı birimlerin yürüteceği yol bakım onarım işlerinde kullanmak amacıyla, aşağıda teknik özellikleri belirtilen muhtelif sayıdaki iş makinesi ve araçları; bakım-onarım, tamir masrafları ile her türlü vergi, resim, harç; muayene, trafik sigortası, kasko vb. giderler Yükleniciye ait olmak üzere, 01.01.2020 – 31.12.2020 tarihleri arasında 12 Ay süre ile kiralanması işini kapsar” şeklinde düzenlendiği görülmektedir. Bu çerçevede, işin niteliği gereği bir arada ihale edilmesine karar verilen iş makinesi ve araçların, ihale komisyonu kararı alındıktan sonra ayrı ayrı ihale edilmesine gerek duyulduğuna ilişkin ihale yetkilisinin kararında herhangi bir teknik gerekçe, açıklama, bilgi, ayrıntıya yer verilmediği, bu haliyle anılan iptal gerekçesinin de somut bir dayanaktan yoksun olduğu anlaşılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, 4734 sayılı Kanun’un 65’inci maddesi uyarınca bu kararın tebliğ edildiği veya tebliğ edilmiş sayıldığı tarihi izleyen 30 gün içerisinde Ankara İdare Mahkemelerinde dava yolu açık olmak üzere,
İdarenin ihalenin iptali kararının iptaline,
