YAPIM İŞLERİNDE  İŞ PROGRAMININ UYGULAMA SÜRECİNDEKİ TARAFLARI BAĞLAYICILIĞI VE AKLA GELEN BAZI SORULAR

YAPIM İŞLERİNDE  İŞ PROGRAMININ UYGULAMA SÜRECİNDEKİ TARAFLARI BAĞLAYICILIĞI VE AKLA GELEN BAZI SORULAR

1. İş programı nedir?

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Tanımlar” balıklı 4. Maddesinde yer alan tanıma göre İş programı: Yüklenicinin, işin süresi ve varsa iş kısımlarına ait bitirme tarihleri ile yıllık ödeme miktarlarını da dikkate alarak, yapım işine ait iş kalemlerini/gruplarını, imalatların niteliğini, teknik özelliğini ve yapım sürelerini esas alarak aylık imalatı ve iş miktarlarını, ihzarat ödemesi öngörülen işlerde ihzaratı, yıllık ödenek dilimlerini ve bunların aylara dağılımını ayrıntılı olarak gösterdiği belgeye iş programı adı verilmektedir.

2. İş programı yapılması zorunlu mudur?

Yapım işlerine ait tip sözleşmenin 12. Maddesine ve Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17. Maddesinde belirtildiği üzere yüklenicinin, yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde iş programını hazırlayarak idareye teslim etmesi gerekmektedir.

3. İş programı nasıl düzenlenmeli ve nelere dikkat edilmeli?

Yapım işlerine ait tip sözleşmenin 12. Maddesine ve Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17. Maddesine göre; Yüklenicinin, iş programını sözleşme bedeli üzerinden imalatların niteliği, teknik özelliği ve yapım süreleri de göz önünde bulundurulmak suretiyle, gün bazında yapılması gereken iş tutarlarını hesaplayarak, ödeneklerin yıllara göre dağılım esasları ile varsa işin kısımları ile bitirme tarihlerini de dikkate alarak İdarece verilen örneklere uygun olarak hazırlar. İş programında ayrıca; Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde, “iş kalemlerini ve iş gruplarını, aylık imalatı ve iş miktarlarını,” Birim fiyat sözleşmelerde “iş kalemleri, aylık imalat ve iş miktarları, (ihzarat ödemesi öngörülen işlerde ihzaratı,)” yıllık ödenek dilimleri ve bunların aylara dağılımı gösterilmelidir.

İş programında, resmi tatil günleri ile sözleşmesinde belirtilmiş ise, iklim şartlarından dolayı çalışmaya elverişli olmayan dönemler dışındaki bütün günlerin çalışarak geçirileceği göz önünde tutulur. Ancak, işin bitimi çalışmaya elverişli olmayan döneme rastlar ise idare yükleniciden, teknik şartları yerine getirerek işi tamamlaması için bu devre içinde çalışmasını isteyebilir. İş programının büro çalışmaları ile ilgili bölümlerinde iklim şartları dikkate alınmaz.

4. İş programı kaç nüsha olarak hazırlanmalı?

İş programı yüklenici tarafından en az dört nüsha hazırlanarak idareye teslim edilmelidir.

5. İş programının belirlenmiş bir formatı var mı?

İhale mevzuatını incelediğimizde zorunlu kılınan bir iş programı örneği veya standart formatı olmamakla birlikte Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17/5 maddesinde çubuk diyagram şeklinde yapılması öngörülmüştür.

Ayrıca, kapsamlı işlerde idare, iş programının, çubuk diyagram yerine, paket yazılım iş programı veya işin özelliğine göre hazırlanmış bilgisayar destekli iş programı kullanılarak düzenlenmesini yükleniciden isteyebilir.

6. İş programı idare tarafından onaylanmalı mı?

İdare, iş programını yüklenici tarafından verildiği tarihten başlamak üzere işin sözleşmesinde (12.2. maddesi) belirtilen süre içinde, olduğu gibi veya gerekli gördüğü değişiklikleri yaparak onaylamalı ve onaylı bir nüshasını yükleniciye vermelidir.

7. İş programı idare tarafından süresi içerisinde onaylanmaması durumunda yüklenici için bir hak kaybı yaratır mı?

İdarenin sözleşmede belirtilen süre içerisinde iş programını onaylamaması durumunda yüklenici iş durdurabileceği gibi Yapım İşleri Genel Şartnamesinin aşağıda belirtilen 29/ (4). Maddesi gereği işe etkisi nispetinde süre uzatımı hakkına sahip olmuş olacaktır.

“(4) İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini Yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu Yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde, işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.”

8. İş programı ne zaman geçerli olur?

İş programları idarenin onayıyla geçerli olur. (YİGŞ madde 17/3)

9. İş programının idare tarafından uygun bulunmaması durumunda ne yapılmalı?

Yüklenici tarafından onaylanmak üzere süresinde idareye teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması halinde, idare tarafından uygun bulunmama gerekçeleri yükleniciye bildirilmeli ve bir defaya mahsus olmak üzere ceza uygulamaksızın, yükleniciye beş gün süre verilmelidir.

10. İş programının yüklenici tarafından süresinde verilmesi zorunlu mu?

Belirtilen süreler içerisinde (yer teslim tarihinden itibaren 15 gün, revize iş programının idare tarafından talep edildiğinin tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün, sunulan iş programının idarece uygun bulunmaması halinde bir defaya mahsus 5 gün) iş programının sunulmaması veya teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda, gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanır.

11. İş programı yüklenici tarafından süresinde verilmemesi halinde ceza uygulaması nasıl yapılmalı?

İş programının yer teslim tarihinden itibaren 15 gün içerisinde veya sunulan iş programının idare tarafından uygun görülmeyerek bir defaya mahsus olarak verilen 5 günlük sürenin sonunda veya revize iş programının idare tarafından talep edildiğinin yükleniciye tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde teslim edilmemesi durumunda gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanır.

12. Ceza kesintisi yapılacak gün sayısı nasıl belirlenmelidir?

• İş programının yer teslim tarihinden itibaren 15 içinde sunulmaması halinde bu sürenin bittiği tarih ile idareye teslim edilen tarihler arasında geçen sürede ceza kesintisi yapılmalıdır.
• 15 gün içinde sunulmayan ancak sonrasında sunulan iş programında ceza uygulamasının idarenin inceleme süreci ile bir defaya mahsus olmak üzere ceza uygulanmaksızın verilen 5 günlük süreler dikkate alınmamalıdır.
• Yüklenici tarafından sunulan ancak idare tarafından birden fazla uygun bulunmama gerekçeleri ile yükleniciye bildirilen iş programının bir defaya mahsus verilen 5 günlük süre dışında kalan sürelerde ceza kesintisi uygulanmalıdır.
• Revize iş programının idare tarafından talep edildiğinin yükleniciye tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde teslim edilmemesi durumunda bu sürenin bittiği tarih ile idareye teslim edilen tarihler arasında geçen sürede ceza kesintisi yapılmalıdır.

13. İş programı yüklenici tarafından hiç teslim edilmemesi durumunda ne yapılmalı?

Yüklenicinin iş programını hiç teslim etmemesi durumunda idarelerin nasıl bir yol izleyeceğine ilişkin kamu ihale mevzuatında açık bir hüküm bulunmamaktadır.

Yüklenicinin iş programını hiç sunmaması halinde gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanmaya devam edilmesi ile birlikte Yüklenicinin iş programını teslim etmemekte ısrar etmesi halinde bu davranışı sözleşme hükümlerine aykırı davranış olarak değerlendirilerek, yüklenicinin iş programını düzenleyerek idareye teslim etmesi için 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunun 20/(a) maddesi kapsamında ihtar çekilebilir.

Ayrıca, yapım işlerine ait tip sözleşmenin “Gecikme halinde uygulanacak cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 15. Maddesinin 7.fıkrasında belirtildiği üzere; Gecikme halinde uygulanacak cezalar dahil sözleşme kapsamında kesilecek cezaların toplam tutarı, hiçbir durumda, ilk sözleşme bedelinin %15’ini geçemez. Toplam ceza tutarının, ilk sözleşme bedelinin %15’ini geçmesi durumunda, bu orana kadar uygulanacak cezanın yanı sıra 4735 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin (b) bendine göre protesto çekmeye gerek kalmaksızın kesin teminat gelir kaydedilir ve sözleşme feshedilerek hesabı genel hükümlere göre tasfiye edilir.

14. İş programı idare tarafından onaylanmadan veya yüklenici tarafından sunulmadan hakkediş ödemesi yapılabilir mi?

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17.2 maddesine baktığımızda “İhzarat ödenmesi öngörülen işlerde, iş programları imalat ve ihzarat iş programı olarak düzenlenir. İhzarat, iş programlarına uygun yapılacaktır. Bu programlarda gösterilenden fazla yapılan ihzaratın bedeli hakedişe konulmaz ve iş programları onaylanmadan imalat ve ihzarat bedelleri ödenmez.” Hükmü yer almaktadır.

Bu madde hükümlerinden anlaşılacağı üzere yüklenicinin yaptığı işlerin bedelini alabilmesi için iş programını hazırlayıp idare sunması ve idare tarafından uygun bulunarak onaylanması gerekmektedir. Aksi takdirde hakediş ödemelerinin yapılmaması gerekmektedir.

15. Yüklenici tarafından iş programında değişiklik yapılabilir mi?

Yüklenici idarece onaylanmış iş programına aynen uymak zorundadır ve değişiklik yapamaz. Ancak, zorunlu hallerde idarenin uygun görüşü ile iş programında değişiklik yapılabilir.

16. İş programı revize edilir mi?

İşte idarece onaylanan bir süre uzatımı olması, iş artışı/eksilişi yapılması, ödenek dilim değişikliği yapılması, idarenin izniyle havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde çalışılması, yeni fiyat tespiti yapılması gibi durumlarda ve idarece gerekli görülmesi kaydıyla iş programı revize edilebilir. Yüklenici idarenin revize iş programı yapılması yönündeki yazılı talebine ilişkin hususun kendisine tebliğ edildiği tarihten başlamak üzere yedi gün içinde revize iş programı düzenleyerek idarenin onayına sunması zorunludur.

17. İş programı revize edilmeli mi?

4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 7/(4) maddesinde; “4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep hallerinin gerçekleşmesi veya sözleşmenin ifasının idareden kaynaklanan nedenlerle gecikmesi nedeniyle yükleniciye süre uzatımı verilmiş olması halinde, gerçekleştirilmesi gereken aya göre iş kalemleri ya da iş grupları için uzatılan süre içinde ve bu süreye göre revize edilen iş programına uygun olarak fiyat farkı hesaplanır.” düzenlemesine yer verilmiştir.

Bu düzenleme gereği fiyat farkı hesaplanması öngörülen sözleşmelerde, fiyat farkı hesaplamalarının sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için idare tarafından revize iş programının yükleniciden talep edilmesi, yüklenicinin de bu hususun kendisine tebliğ edildiği tarihten başlamak üzere yedi gün içinde revize iş programı düzenleyerek idarenin onayına sunması zorunludur.

18. Sözleşmenin yürütülmesi sırasında fiyat farkı hesaplanması öngörülmeyen yapım işlerinde iş programına ihtiyaç varımdır?

Yapım işlerine ait tip sözleşmenin 12. Maddesine ve Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 17. Maddesinde belirtildiği üzere yüklenicinin, yer tesliminin yapıldığı tarihten itibaren on beş gün içinde iş programını hazırlayarak idareye teslim etmesi gerekmektedir. Burada özellikle belirtmek gerekirse sözleşmesinde fiyat farkı hesaplaması öngörülen veya öngörülmeyen tüm yapım işlerinde iş programının hazırlanması zorunludur.

Yapım İşlerine ait tip sözleşmenin 14. Maddesine istinaden; idare tarafından sözleşmenin yürütülmesi sırasında fiyat farkı hesaplanması öngörülmeyen yapım işlerinde mücbir sebepler veya idareden kaynaklanan nedenlerle işin bitim tarihinin süre uzatımı verilmek suretiyle uzatılması halinde, yürürlükte bulunan fiyat farkına ilişkin esaslar dikkate alınarak fiyat farkı hesaplanmaktadır.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların Fiyat farkı hesaplanması öngörülmeyen işler başlıklı 9. Maddesinde ise, İdari şartname ve sözleşmesinde fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde, 4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebepler ya da idareden kaynaklanan nedenlerle işin bitim tarihinin süre uzatımı verilmek suretiyle uzatılması halinde, uzatılan süre içinde ve bu süreye göre revize edilen iş programına uygun olarak yapılan iş kalemleri ya da iş grupları için, bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanacağı, Fiyat farkı hesabında temel endeksin, iş bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeks olduğu, güncel endeksinde revize iş programına göre işin gerçekleştirilmesi gereken aya ait endeksi ifade ettiği düzenlenmiştir.

Bu açıklamalardan da anlaşılacağı üzere uzatılan süre içinde fiyat farkının hesaplanabilmesi için bu süreye göre iş programının revize edilmesi gerekmektedir.

19. Revize iş programının süresinde sunulmaması veya sunulan revize iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda ne yapılmalı?

Revize iş programının süresinde teslim edilmemesi veya süresinde teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması halinde uygun bulunmama gerekçeleri yükleniciye bildirilerek, bir defaya mahsus olmak üzere ceza uygulamaksızın, beş gün süre verilir. Belirtilen süreler içerisinde revize iş programının sunulmaması veya teslim edilen iş programının idarece uygun bulunmaması durumunda, gecikilen her gün için, işin süresinde bitirilememesi haline ilişkin olarak sözleşmede öngörülen günlük gecikme cezasının %10’u oranında ceza uygulanır.

20. İş programı revize edilmesi durumunda nelere dikkat edilmeli?

Revize iş programı yapılırken dikkat edilmesi gereken temel nokta özellikle fiyat farkı hesaplaması öngörülen sözleşmelerde iş programının geriye dönük aylık ödenek dilimlerinin revize edilmemesidir.

İdare tarafından revize iş programının düzenlenmesinin talep edilmesi ve yüklenicinin hazırlamak zorunda kaldığında uygulama ayında olması gereken ödenek tutarı dikkate alınmalı, yüklenicinin iş programının gerisinde kaldığı durumlarda ödenek dilimlerinde geriye dönük değişiklik yapılmamalıdır. Revize iş programı işin devamı yönünde gerçekleştirilmelidir. Fiyat farkı verilen işlerde ödeneklerin geriye dönük revize edilmesi yanlış fiyat farkı ödenmesine neden olacaktır.

Nitekim bu konuya ilişkin Sayıştay Temyiz Kurulu kararında; “bu hususların dışında, sorgu aşamasında İdare tarafından süre uzatımı verilmesi, revize iş programı düzenlenmesi ve revize iş programı sonrasında hazırlanan hakedişlere ilişkin fiyat farkı hesaplarının yeni ödenek dilimlerine göre yapılması sorgu konusu edilmemiştir. Yapılan sorgulamada sadece revize iş programının onaylanmasını müteakip, bu programdan önce hesaplanıp yüklenici tarafından kabul edilerek kesinleşen hakedişlerde yer alan fiyat farkı tutarlarının revize iş programında yer alan ödenek dilimlerine göre geçmişe dönük olarak değiştirilmesi konu edilmiştir.

Son olarak, Yüksek Fen Kurulu karar ve görüşlerinin, taleple ilgili işe ait sözleşme ve ekleri hükümlerine göre somut bir olaya dayalı olarak iş bazında ihdas edildiği ve yalnızca talep konusu işle ilgili anlaşmazlığın taraflarını bağlayıcı olduğu noktasında şüphe bulunmamakla beraber, sorumlularca dilekçe ekinde gönderilen Yüksek Fen Kurulu Kararının, “sözleşme sonrası yapılmasına karar verilen bir imalatın yeni birim fiyatının tespiti ve bu fiyatın ihale tarihine nasıl götürüleceği hakkında olması” gerçeği karşısında; konuyla ilgisi bulunmayan bu Kararın itirazlara dayanak teşkil etmesinin kabulü de mümkün görülmemektedir. Yüksek Fen Kurulu kararlarının “olaya münhasır olma” niteliği, Sayıştay Temyiz Kurulu kararları için de geçerli olup; sorumluların yine dilekçe ekinde gönderdiği Sayıştay Temyiz Kurulu Kararlarındaki olaylar da temyize konu olayla birebir aynı özelliklere sahip değildir.

Sonuç itibariyle, bahse konu işte revize iş programı öncesinde gerçekleştirilen ve yüklenici tarafından kabul edilen hakediş ödemelerinde yer alan fiyat farkı hesaplarının geriye yönelik tekrar hesaplanıp güncellenmesi, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 71 inci maddesi kapsamında kamu zararına sebebiyet verdiği” belirtilmiştir.

Yüksek Fen Kurulu tarafından da ödenek dilimlerinin geriye dönük revize edilmemesi gerektiğini belirten kararları bulunmaktadır.

21. Yüklenicinin iş programına uymaması durumunda ne yapılır?

Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 47. Maddesinde (2. Fıkrasının b bendi) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanan nedenlerle yapılan iş miktarının iş programının gerisinde kaldığı ve kalan sözleşme süresinde işin fiilen bitirilmesinin fen ve sanat kuralları çerçevesinde mümkün olmadığı hallerde sözleşmede yer alan iş bitim tarihi beklenilmeden sözleşmenin aynı maddesinde (a) bendinde yer alan “Yüklenicinin taahhüdünü ihale dokümanı ve sözleşme hükümlerine uygun olarak yerine getirmemesi veya işi süresinde bitirmemesi üzerine, ihale dokümanında belirlenen oranda gecikme cezası uygulanmak üzere, idarenin en az on gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen aynı durumun devam etmesi,” düzenlemesine göre feshedilebileceği belirtilmiştir.

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5. Maddesinde belirtildiği üzere fiyat farkı hesaplaması öngörülen sözleşmelerde, herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır. İdarenin talebi olmaksızın yüklenici iş programına nazaran daha fazla iş yaparsa, işin fiilen yapıldığı ay esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.

22. İş programı fiyat farkı hesabında dikkate alınmakta mıdır?

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5. Maddesinde belirtildiği üzere Türk parası cinsinden sözleşmeye bağlanan yapım işlerine ilişkin fiyat farkı aşağıdaki formüle göre hesaplanır:

F = An x B x ( Pn – 1 ),

Formülde yer alan Pn değeri İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hakedişte, fiyat farkı hesabında kullanılan temel endeksler ve güncel endeksler ile a, b1, b2, b3, b4, b5 ve c değerlerinin ağırlık oranları temsil katsayılarının yukarıdaki formüle uygulanması sonucu bulunan fiyat farkı katsayısını ifade etmektedir. Pn değerinin hesaplamasında dikkate alınan Güncel endeks, Uygulama ayına ait endeksi, Uygulama ayı ise, İş programına uygun olarak işlerin gerçekleştirilmesi gereken ayı ifade etmektedir.

Formülde yer alan An değeri ise: İlk geçici hakedişte (n=1) olmak üzere (n) inci hak edişte; birim fiyatlı işlerde uygulama ayında gerçekleşen iş kalemleri ve ihzarat miktarlarının sözleşme birim fiyatlarıyla çarpılması sonucu bulunan tutarı (TL), anahtar teslimi götürü bedel işlerde ise uygulama ayında gerçekleşen ilerleme yüzdesiyle sözleşme bedelinin çarpılması sonucu bulunan tutarı ifade etmektedir.

Bu düzenlemelerden anlaşılacağı üzere fiyat farkı hesaplamasında dikkate alınan tutarlar ve endeksler iş programına göre belirlenmektedir. Diğer bir ifade ile fiyat farkı hesaplamalarında iş programı en öncelikli ve en önemli belgedir. İş programı hazırlanmadan ve idare tarafından onaylanmadan hakediş ödemeleri yapılamadığı gibi fiyat farkı hesaplamaları da yapılamaz.