4734 sayılı Kanun’un 9. maddesinde düzenlenen yaklaşık maliyetin[1] tespit edilmesi, ihale usulleri kullanılarak yapılan alımlar için zorunlu bir işlemdir.
Doğrudan temin ile yapılan alımlarda yaklaşık maliyetin tespit edilmesi gerekir mi?
Doğrudan teminin bir ihale usulü olmadığı dikkate alındığında, bu yöntemle yapılan alımlarda yaklaşık maliyetin tespitinin zorunlu olmadığı söylenebilir.
Merkezi Yönetim Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin 4. maddesinde tanımlanan onay belgesinde bulunması istenilen hususlara ilişkin olarak “gereken hallerde yaklaşık maliyeti” denilmek suretiyle de idarelerce gerek görülen durumlarda yaklaşık maliyet hazırlanabileceği hususu belirtilmiştir.
Burada şu soru akla gelebilir:
Yaklaşık maliyet hazırlanmaması durumunda, özellikle Kanun’un 22. maddesinin (d) bendi kapsamında yapılacak alımlarda, fiyat araştırması sonucunda parasal limitin aşılması durumunda nasıl hareket edilecektir?
Bu durumda doğrudan temin yöntemiyle alımdan vazgeçilip, Kanun’un ilgili hükümlerine göre ihale yoluyla alım yapılması gerekmektedir.
Doğrudan temin ile yapılan alımlarda alım bedeli hangi yöntemler kullanılarak tespit edilebilir?
Nitekim Kamu ihale Genel Tebliği’nin 22.1.1.4. maddesinde de, ”Diğer taraftan 22 nci maddeye göre ihtiyaçların karşılanmasında onay belgesi düzenlenmesi, onayı takiben ihale yetkilisince görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılması ve buna ilişkin belgelerin dayanakları ile birlikte onay belgesine eklenmesi zorunludur. İdarelerce gerekli görülmesi halinde, fiyat araştırmaları, ilgili İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yaklaşık maliyetin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller çerçevesinde yapılabilir.” açıklaması yer almaktadır.
Buna göre, ihale onay belgesine eklenmesi gereken belgeler piyasada fiyat araştırmasına dayanak teşkil eden belgelerdir. Aksi hâlde piyasa fiyat araştırması dışında ayrıca bir yaklaşık maliyet hazırlanıp buna ilişkin belgelerin ihale onay belgesine eklenmesi gerekmemektedir.
GÖK bu konuda 4734 sayılı Kanun’a göre zorunlu olmayan bu uygulama ile ilgili olarak doğrudan teminle yapılacak alımdan önce yaklaşık maliyet hazırlamanın alım süreci bakımından teknik ve/veya hukuki bir fayda sağlayıp sağlamayacağı ile bu konuda idarelere zorunluluk getiren başka bir mevzuat hükmünün bulunup bulunmadığı noktasından değerlendirme yapılması gerektiğini, 4734 sayılı Kanun’un 22. maddesinde geçen piyasa fiyat araştırması tabirinin, 4734 sayılı Kanun’un 9. maddesinde yaklaşık maliyetin hazırlanmasıyla ilgili olarak zikredilen her türlü fiyat araştırması tabiriyle eş anlamlı bir çalışmayı ifade ettiğini; böylece doğrudan teminde, alım yapacak kişiler dışında fiyat araştırması yapacak başka bir komisyon teşekkülüne gerek olmadığı gibi, alım yapacak kişilerce yapılacak piyasa fiyat araştırması dışında başka bir fiyat araştırmasına da gerek bulunmadığını ifade etmektedir.[2]
Tebliğ ile getirilen bir başka uygulama da piyasa fiyat araştırmalarının ilgili İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yaklaşık maliyetin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller çerçevesinde hazırlanabilmesidir. Bu kapsamda, örneğin 22. madde kapsamında yapılacak bir hizmet alımında Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 8. maddesi çerçevesinde fiyat araştırması yapılabilecektir. Buna göre fiyat araştırmasında;
- a) Kamu kurum ve kuruluşlarınca işin niteliğine göre belirlenmiş fiyatlar,
- b) İhaleyi yapan idare veya diğer idarelerce gerçekleştirilmiş aynı veya benzer işlerdeki fiyatlar,
- c) İlgili odalarca belirlenmiş fiyatlar,
ç) İhale konusu işi oluşturan iş kalemlerine veya gruplarına ilişkin olarak piyasadan yapılacak fiyat araştırması kapsamında elde edilecek fiyat tekliflerinin aritmetik ortalaması alınmak suretiyle ya da konusunda uzman bilirkişi ve ekspertizlerden soruşturularak oluşturulan fiyatlar,
- d) İhale konusu işe ilişkin olarak Bütçe Uygulama Talimatlarında ve/veya Sağlık Uygulama Tebliğinde yer alan fiyatlardan Katma Değer Vergisi (KDV) veya farklı nitelikteki diğer giderler indirilmek suretiyle bulunan fiyatlar,
Esas alınabilir.
İdareler fiyat araştırmalarında, (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerinde belirtilen fiyatların birini, birkaçını veya tamamını herhangi bir öncelik sırası olmaksızın kullanabilirler.
Yine Tebliğ’in 22.5.1. maddesi gereğince, 4734 sayılı Kanun’un 22. maddenin (d) bendi kapsamında gerçekleştirilecek yapım işlerinde fiyat araştırmasının, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde belirlenen yaklaşık maliyetin hesaplanmasına ilişkin esas ve usullere göre yapılması gerekmektedir. Buna göre, 4734 sayılı Kanun’un 22. maddesinin (d) bendi kapsamında gerçekleştirilecek yapım işlerinde fiyat araştırmasının Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 10. maddesi çevresinde yapılması gerekmektedir.
(Sorularla Doğrudan Temin, Ankara Yayınevi,2015)
[1] Yaklaşık maliyet 4734 sayılı Kanun’da düzenlenen ihalelere ilişkin bir kavramdır.
[2] GÖK, Yaşar, Sorular ve Cevaplarla Açıklamalı Kamu İhale Kanunu, 4. Baskı, İlksan Matbaası, Ankara, 2009, s. 762.
