TEMYİZ KURULU KARARI
Tarih : 24.02.2021
No : 49104
Konu: Bölge Müdürlüğü tarafından Sanayi Odasına ait taşınmazın 4734
sayılı Kanunun 22/e maddesine göre satın alınması işleminde, binada bulunan
kullanılmış demirbaşlar ile Sanayi Odası tarafından yapılması taahhüt edilen
ancak yapılmayan tadilatlar için ödeme yapılmasının mümkün olmadığı hk.
Duruşmaya katılan sorumlu, vekili ve Sayıştay Savcısının sözlü
açıklamalarının dinlenmesinden ve dosyada mevcut belgelerin okunup
incelenmesinden sonra,
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
İlamda tazmin hükmü; ……….. Bölge Müdürlüğü tarafından ………. Sanayi
Odasına ait taşınmazın 4734 sayılı Kanunun 22/e maddesine göre satın alınması
işleminde, binada bulunan kullanılmış demirbaşlar ile Sanayi Odası tarafından
yapılması taahhüt edilen ve yapılmayan tadilatlar için ödeme yapılması
neticesinde toplam 2.400.000 TL kamu zararına sebep olunduğu gerekçesiyle
verilmiştir.
…….. Bölge Müdürlüğü tarafından ………. Sanayi Odası’na ait taşınmazın,
4734 sayılı Kamu İhale Kanununun 22/e maddesine göre 16.06.2011 tarihinde
hizmet binası olarak satın alındığı ve kıymet takdir raporunda arazi, arsa inşaat ve
bina için toplam ……TL değer saptandığı ayrıca “diğer özellikler” adı altında ….. TL
olmak üzere toplam ……. TL ödeme yapıldığı görülmüştür.
Söz konusu binanın alımının dayanağı olarak gösterilen 4734 sayılı
Kanunun “Doğrudan Temin” başlıklı 22/e maddesinde “idarelerin ihtiyacına uygun
taşınmaz mal alımı veya kiralanması” düzenlenmiştir. Taşınmazın alımına ilişkin
belgeler incelendiğinde, 23.05.2011 tarihli …… Ticaret Odası, …….. Sanayi Odası ve
……… Belediyesinden katılan görevlilerden oluşan 3 kişilik komisyonun hazırladığı
“Ekspertiz Raporu” ile;
1. Arazi veya arsa …….TL
2. İnşaat ve Bina ……..TL
3. Diğer Özellikler ……TL
TOPLAM ……. TL gayrimenkul fiyat değerlendirmesi yapıldığı,
Ancak “3. Diğer Özellikler” başlığı altında belirtilen ….. TL’nin hangi
kalemlerden oluştuğu ve içeriği konusunda herhangi bir açıklayıcı belge ve bilgi
bulunmadığı görülmüştür.
Bölge Müdürlüğü ile ….., binanın satışı için anlaştıktan sonra, taşınmazın
satış şartlarını düzenleyen 16.06.2011 tarihinde taraflar arasında imzalanan Satış
ve Teslim Protokolünde; satış ve tapu devrini müteakip ……’ nun, ….. tarafından
Protokol ekinde belirtilen ve 13 kalemden oluşan tamir ve tadilatları yapacağı,
binanın mütemmim cüzü olan malzeme, makine, teçhizat, mobilya vb. demirbaşları
….’e belge karşılığı teslim edeceği, bu işler ve teslimler için …..’in ……’ya hiçbir bedel
ödemeyeceği, bağış belgesi karşılığında ……’dan devralacağı düzenlenmiştir.
Protokol ekinde yer alan ve 13 kalemden oluşan genel talepler şunlardır.
• Gerekli duvar tadilatları krokide belirtildiği gibi yapılacak
• Yıpranmış zeminler laminant veya seramik fayans ile değiştirilecek
• Tüm duvar ve tavanla boyanacak
• Katlarda mevcut bölmeler ihtiyaca göre artırılacak
• Her çalışma ofisinde ihtiyaç kadar bir adet dörtlü çalışma grubu veya
bir adet tekli masa atılacak
• İnternet bağlantılarının güç kaynağından desteklenebilmesi için
kablolama elden geçirilecek
• Her ofiste kişi sayısı kadar ofis boyunda evrak ve elbise dolabı olacak
• Kliması olmayan kat ve odalara klima düşünülecek
• Büyük toplantı salonunun masaları kaldırılıp koltuk kapasitesi artırılacak
• Güncel istatistiklerin sürekli yayınlanması için binaya enlemesine
10-15 metre uzunluğunda, 1 metre yüksekliğinde kayan yazı sistemi
takılacak
• Mutfakta yemek pişirilmesi ve servisi için gerekli araç ve gereçler
olacak (mutfak tezgahı, fırınlı ocak, soğutucu gibi…)
• Yemekhanede 20-25 tane dörder kişilik masa ve sandalye olacak
Binanın 16.06.2011 tarihli satış ve teslim protokolünde, taşınırlar için
bedel ödenmeyeceği ve bunların bağış belgesiyle devredileceği öngörülmüştür.
Ekspertiz Raporunda belirtilen “Diğer Özellikler” kaleminin, protokolde belirtilen ve
alış fiyatı içinde ödemesi yapılan ve protokol ekinde bulunan “Genel Talepler” başlıklı
….’dan yapılması istenen 13 adet tadilat/teslimat için yapılacak ödeme olduğu
anlaşılmıştır.
Yapılan incelemede ayrıca, binanın satın alındığı tarihten itibaren bugüne
kadar kullanılmadığı, protokolde belirtilen ve alış fiyatı içinde ödemesi yapılan
protokol ekinde bulunan “Genel Talepler” başlıklı 13 adet tadilatın yapılmadığı
ancak buna karşılık olarak belirlenen ……. TL’lik tutarın peşinen ödenmiş olduğu,
öte yandan bağış karşılığı bedelsiz olarak teslim alınan demirbaşların da bugüne
kadar kullanılmadığı ve şu an içinde atıl vaziyette kullanılamaz durumda olduğu
anlaşılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Tanımlar” başlıklı
3’üncü maddesinde; “h) Kamu gideri: Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal
ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma
genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik,
mali ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri … ifade eder.”
Aynı Kanunun “Kamu zararı” başlıklı 71’inci maddesinde; “Kamu zararı, kamu
görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar,
işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye
neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
(…)
b) Mal alınmadan, iş veya hizmet yaptırılmadan ödeme yapılması,
(…)
Esas alınır.” denilmektedir.
Yukarıda belirtilen hükümlere göre bir mal alınmadan veya hizmet
yaptırılmadan ödeme yapılması mümkün değildir. Dolayısıyla bahsi geçen protokol
ekinde belirtilen 13 kalem tadilat/teslimat yapılmadan bunlara karşılık olarak
belirlenen ………… TL’nin ödenmesi kamu zararı oluşturmaktadır. Kaldı ki, söz konusu
alım 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun “Doğrudan Temin” başlıklı 22/e maddesine
göre yapılmıştır ve bu maddeye göre sadece taşınmaz mal alımı yapılabilir. Binaya
sonradan yaptırılacak tadilatlar ve malzeme teslimleri için bu madde kapsamında
ödeme yapılması da mümkün değildir.
Ayrıca, Kamu ihale genel tebliğinin 22.1.1.4. bendinde “Diğer taraftan 22
nci maddeye göre ihtiyaçların karşılanmasında onay belgesi düzenlenmesi,
onayı takiben ihale yetkilisince görevlendirilen kişi veya kişiler tarafından
piyasada fiyat araştırması yapılması ve buna ilişkin belgelerin dayanakları ile
birlikte onay belgesine eklenmesi zorunludur. İdarelerce gerekli görülmesi
halinde, fiyat araştırmaları, ilgili İhale Uygulama Yönetmeliklerinde yaklaşık
maliyetin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller çerçevesinde yapılabilir.”
denilmektedir. Yapılan incelemeden ve harcama yetkilisinin duruşma esnasındaki
beyanından da, söz konusu alımda piyasa fiyat araştırması yapılması için ihale
yetkilisince bir görevlendirme yapılmadığı, alımın bu yönüyle de usulsüz olduğu
değerlendirilmiştir.
Öte yandan, gerçekleştirme görevlisi söz konusu işlemde sorumluluğunun
olmadığını iddia etmişse de; 14.06.2007 tarihli 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul
kararında, “…
5018 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca
ödeme emri belgesi, harcama yetkilisi tarafından belirlenen bir görevli tarafından
düzenlenecektir.
Ödeme emri belgesi tek başına mali bir işlem sayılmamakla birlikte taahhüt
ve tahakkuk aşamalarından sonra ödeme aşamasına geçilmesine esas teşkil
etmektedir.
31.12.2005 tarihli ve 26040 sayılı 3. mükerrer Resmî Gazete ’de
yayımlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 12 ve 13’üncü
maddelerinde ödeme emri belgesi düzenleme görevi, ön mali kontrol kapsamında
ele alınmakta ve “kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür ” şerhi çerçevesinde
değerlendirilmektedir.
Aynı esaslarda belirtildiği üzere, harcama yetkilileri, yardımcıları veya
hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya
daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle
görevlendirecek, ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen
gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde
ön mali kontrol yapacaklardır. Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen
gerçekleştirme görevlisinin yaptığı işlemler nedeniyle sorumluluk üstlenmesi
tabiidir.
Ayrıca, harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılarak her bir işlem daha
önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanıp uygulanacak, mali
işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri
de kontrol edeceklerdir. Bu bağlamda ödeme emri belgesini düzenlemekle
görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler
üzerinde ön mali kontrol yaparak, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş
ve uygun görülmüştür’’ şerhi düşüp imzalayacaklardır. Bu nedenle ödeme emri
belgesini düzenleyen görevli, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine
doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki
diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan da sorumludur…”
denilmektedir.
Taşınmazın satın alınmasında ödemenin gerçekleştirilmesinin yapıldığı
05.08.2011 tarih ve 43735 sayılı ödeme emri belgesi ve ekleri incelendiğinde,
taşınmazın 4734 sayılı Kanunun 22/e maddesi kapsamında alınmasına yönelik
ve Şube Müdürü …………….. tarafından imzalanmış olan “Yukarıda belirtilen malın
ve hizmetin alınması için ihaleye çıkılması hususunu olurlarınıza arz ederim”
içerikli onay belgesi 02.08.2011 tarihli iken, taşınmaza ait gayrimenkul fiyat
değerlendirmesi konulu ekspertiz raporunun 23.05.2011 tarihli, taşınmaza ait
satış ve teslim protokolünün 16.06.2011 tarihli olduğu görülmektedir. Bu onay
belgesinin “olur” kısmının Bölge Müdürü ……….. tarafından 02.08.2011 tarihinde
imzalanmış olduğu da görülmektedir.
5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararında açıklandığı üzere ve giderin
gerçekleştirilmesiyle ilgili ödeme emri belgesi ve eklerinin incelenmesinde
görüldüğü üzere, mevzuata uygun olmayan söz konusu ödemenin yapılmasında
harcama yetkilisiyle birlikte gerçekleştirme görevlisi de sorumludur.
Ayrıca, sorumlu ……… ve vekili Av. ……….. tarafından binanın ayıplı mal olması
dolayısıyla iadesi talepli davanın Yargıtay’da temyiz kanun yoluyla görülmekte
olduğu, bu aşamada Sayıştay tarafından 5018 sayılı Kanunun 71 inci maddesinin
b bendi kapsamında kamu zararının tazmini yönünde hüküm kurulmasının
kanuna aykırı olacağı ifade edilerek bu konuda Yargıtay tarafından verilecek
kararın Sayıştay yargısı bakımından bekletici sorun sayılması talep edilmişse de,
bu talep yerinde görülmemiştir. Özel hukuk hükümlerine göre görülen söz konusu
dava, davacı Maliye Hazinesi tarafından davalı ……….. Sanayi Odasına karşı, binanın
ayıplı mal olduğu iddiasıyla ve iadesi talebiyle açılmış bir davadır. Bu davada
23.05.2011 tarihli ekspertiz raporuna yapılmış bir itiraz, karşılıksız olarak ödenen
…… bedelindeki “diğer özellikler” kalemi ile ilgili bir itiraz veya bedeli ödenmiş
ama yapılmamış tadilatlar bulunduğu yönünde bir itiraz bulunmamaktadır. Buna
göre, Binanın ayıplı mal statüsünde olmadığı yönündeki bilirkişi raporları, asliye
hukuk mahkemesi kararı ve bölge adliye mahkemesi kararı da göz önünde
bulundurulduğunda, temyiz kanun yoluyla Yargıtay’da görülmekte olan davada
verilecek kararın Sayıştay yargısı bakımından bekletici sorun sayılmaması
gerektiğine karar verilmiştir.
BU İTİBARLA, ……. Sanayi Odası tarafından yapılması taahhüt edilen ve
bugüne kadar yapılmayan tadilatlar için peşinen ödeme yapılması sonucu oluşan
toplam ……… TL kamu zararının Harcama Yetkilisi ……. …….. ve Gerçekleştirme
Görevlisi ……. ……’a müştereken ve müteselsilen ödettirilmesi hükmünü içeren 253
sayılı Daire İlamının 1 inci maddesi hükmünün Tasdikine karar verilen 05.02.2020
tarih ve 47188 tutanak sayılı Temyiz Kurulu Kararının KARAR DÜZELTİLMESİNE
MAHAL OLMADIĞINA,
