2022 yılında ortaya çıkan uluslararası gelişmelere bağlı olarak, enerji fiyatları başta olmak üzere girdi fiyatlarında öngörülmeyen artışlar meydana gelmiş olması nedeniyle 15 Nisan 2022 Tarihli ve 31810 Sayılı Resmi Gazete yayımlanan “Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa “Ek fiyat farkı veya sözleşmelerin feshi” başlıklı “Geçici 6. Madde” eklenmiştir.
Eklenen bu maddenin birinci fıkrasında; 01/04/2022 tarihinden önce 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden (kabulü/geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde; (a)- 1/1/2022 tarihinden sonra (bu tarih dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı oransal olarak artırılabileceği, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de fiyat farkı verilebileceği düzenlemiş olup, bu kapsama girecek alım türleri, ürün ve girdiler ile bu bentlere ilişkin hesaplama yöntemlerini; (a) bendinde belirtilen oranları ve uygulama dönemini; başvuru ve onay süreleri ile fiyat farkına ilişkin esas ve usulleri tespite Cumhurbaşkanı yetkilendirilmiştir.
Bunun üzerine 13 Mayıs 2022 Tarihli ve 31834 Sayılı Resmî Gazetede 5546 sayılı Cumhurbaşkanı kararı yayımlanmış olup, söz konusu karar ekinde 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslara yer verilmiştir.
Yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı ekindeki uygulama esaslarının “Kapsam” başlıklı ikinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde; 01/01/2022 ile 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı bu Esaslara göre artırılır, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanacağı düzenlenmiştir.
Yayımlanan Uygulama esaslarının 5. 6. Ve 7. Maddelerinde ise Artırımlı Fiyat Farkı Hesabına İlişkin Hükümlere yer verilmiştir. Buna göre ilgili maddelerde yer alan düzenlemelere baktığımızda;
İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmeler için (5. Madde);
Yapım işlerinde, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında ve hesaplama formülünde yer alan B katsayısı 0,90 yerine 1,00 olarak uygulanacağı,
Hizmet alımlarında, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında ve hesaplama formülünde yer alan B katsayısı 0,90 yerine 1,00 olarak uygulanacağı,
Mal alımlarında, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında ve fiyat farkı tutarı yüzde 10 oranında artırılarak verileceği, düzenlenmiş olduğu görülmektedir.
Buradaki hesaplamalar işe ait sözleşmede yer alan hesaplama formülleri ile hesaplama değerleri dikkate alınarak 01/01/2022 tarihinden itibaren artırımlı “B” sabit katsayısı üzerinden hesaplama yapılacaktır.
İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmeler ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplanan sözleşmeler için (6. Madde);
Yapım işlerinde, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için fiyat farkı hesaplanmasında;
Pn= Gn/Go olmak üzere,
Fd = An x D x (Pn – 1) formülünün kullanılacağı,
Hizmet alımlarında, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için fiyat farkı hesaplanmasında;
- a) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmeler için,
Pn= Gn/Go olmak üzere,
Fd = An x D x (Pn – 1) formülünün kullanılacağı,
- b) İhale dokümanında sadece 27/6/2013 tarihli ve 2013/5215 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu’na Göre İhale Edilen Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 6’ncı maddesine göre fiyat farkı hesaplanacağı düzenlenen sözleşmeler için,
Pn= a1+(1-a1) Gn/Go olmak üzere,
Fd = An x D x (Pn- 1) formülünün kullanılacağı,
Mal alımlarında, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) teslim edilen kısımları için fiyat farkı hesaplanmasında;
Fd = (M x B) x D x [(Gn/Go ) -1] formülünün kullanılacağının düzenlenmiş olduğu görülmektedir.
Burada artırımlı fiyat farkı hesaplama formüllerinde yer alan değişkenlerden;
- a) Fd: Artırımlı fiyat farkı tutarını,
- b) D: 01/01/2022- 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,25; 01/01/2023-31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,15 sabit katsayısını ifade etmektedir.
Artırımlı fiyat farkı hesabına ilişkin uygulama esasları (7. Madde)
Bu esaslar kapsamında artırımlı fiyat farkı hesaplanabilmesi için yüklenicinin idareye yazılı olarak başvuruda bulunma şartı aranmayacağı, Ancak Esasların yürürlüğe girdiği 13.05.2022 tarihinden önce düzenlenen hakedişlere ilişkin olarak artırımlı fiyat farkı hesaplanabilmesi için yüklenicinin idareye 30 gün içinde yazılı olarak başvurması gerektiğinin (Son Başvuru Tarihi:13.06.2022),
Bu kapsamda Esaslarda yer verilen koşulları sağlayan sözleşmelerde artırımlı fiyat farkı verilmesi zorunlu olduğu,
İş veya teslim süresi 01/01/2022 tarihinden önce sona eren ancak bu tarihten sonra gecikme cezası uygulanarak devam eden sözleşmelerde, artırımlı fiyat farkı hesaplanamayacağı,
Artırımlı fiyat farkı hesaplamasına ilişkin hüküm bulunmayan hallerde fiyat farkına ilişkin esaslar uygulanacağının düzenlenmiş olduğu görülmektedir.
Ayrıca, uygulama esaslarının 4. Maddesinde Artırımlı fiyat farkı hesabında “Temel Endeks”; İhale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait endeksi ifade ettiği belirtilmektedir.
BURADAKİ EN ÖNEMLİ SORULARIN BAŞINDA SÖZLEŞMESİNDE FİYAT FARKI HESAPLAMASI ÖNGÖRÜLMEYEN ANCAK MÜCBİR SEBEPLER VEYA İDAREDEN KAYNAKLI NEDENLERLE UZATILAN SÜREDE FİYAT FARKI HESAPLAMASI YAPILAN İŞLERDE ARTIRIMLI FİYAT FARKI HESAPLAMASI NASIL YAPILACAĞIDIR.
Yukarıda açıklandığı üzere artırımlı fiyat farkı hesabında “Temel Endeks” olarak ihale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait endeksin alınacaktır.
Ayrıca, İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan Yapım işleri ile Hizmet alımlarında 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında ve hesaplama formülünde yer alan B sabit katsayısı 0,90 yerine 1,00 olarak, Mal alımlarında ise, 01/01/2022- 31/12/2023 tarihleri arasında ve fiyat farkı tutarının yüzde 10 oranında artırılarak hesaplama yapılacak olup, İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmeler ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplanan Yapım işleri, Hizmet alımları ve Mal alımlarında artırımlı fiyat farkı hesaplama formüllerinde yer alan D sabit katsayısının: 01/01/2022- 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,25; 01/01/2023-31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,15 olarak alınacaktır.
Kamu İhale Kurulunun 4735 sayılı kanunun geçici 5. Maddesine ilişkin tereddütlerin giderilmesine yönelik aldığı 30/03/2022 tarih ve 2022/DK.D-101 nolu düzenleyici kurul kararında;
“10) Sözleşmesinde “fiyat farkı hesaplanmayacaktır” hükmüne ek olarak, gerek idareden kaynaklanan nedenlerle gerekse mücbir sebep hallerinin ortaya çıkması üzerine yükleniciye süre uzatımı verilmesi halinde uzatılan süreye ilişkin fiyat farkı hesabı yapılacağına ilişkin hükmün yer aldığı ve uygulamada süre uzatımının verildiği yapım işi ile hizmet alımı sözleşmelerinde ek fiyat farkı hesabında hangi E katsayısının esas alınacağı hususuna ilişkin olarak:
Esasların 5 ve 6 ncı maddelerinde yapım işleri ile hizmet alımı sözleşmelerinde ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmayacağı düzenlenen sözleşmelerde E katsayısının 0,56 olarak alınacağı, ihale dokümanında fiyat farkı hesabında kullanılacak girdilerin ağırlık oranlarına ilişkin temsil katsayıları ile endeksler belirlenmeksizin Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan “Yİ-ÜFE Genel” endeksi esas alınarak fiyat farkı hesaplanacağı düzenlenen sözleşmelerde E katsayısının 0,41 olarak alınacağı hükme bağlanmıştır.
Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların “Fiyat farkı hesaplanması öngörülmeyen işler” başlıklı 9 uncu maddesinde “(1) İdari şartname ve sözleşmesinde fiyat farkı verilmesi öngörülmeyen işlerde, 4735 sayılı Kanunun 10 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebepler ya da idareden kaynaklanan nedenlerle işin bitim tarihinin süre uzatımı verilmek suretiyle uzatılması halinde, uzatılan süre içinde ve bu süreye göre revize edilen iş programına uygun olarak yapılan iş kalemleri ya da iş grupları için, bu madde hükmüne işin idari şartname ve sözleşmesinde yer verilmiş olması şartıyla bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanır.
(2) Fiyat farkı hesabında temel endeks, iş bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeksi; güncel endeks ise, revize iş programına göre işin gerçekleştirilmesi gereken aya ait endeksi ifade eder. Temel endeks ve güncel endeks olarak Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun “ÜFE Genel” sütunundaki sayı esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.” hükmü yer almakta olup, benzer hüküm Hizmet Alımlarında Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin 8 inci maddesinde de yer almaktadır.
Esasların 5 ve 6 ncı maddelerindeki hükümler ile hizmet ve yapım işlerinde uygulanacak fiyat farkına ilişkin esaslarda yukarıda belirtilen maddeleri birlikte değerlendirildiğinde, sözleşmesinde, fiyat farkı hesaplanmayacağına ilişkin hüküm bulunan ancak mücbir sebepler veya idareden kaynaklanan nedenlerle süre uzatımı verilen ve uzatılan süre boyunca fiyat farkı hesabı yapılmış olan yapım işleri ve hizmet alımı sözleşmelerinde, fiyat farkı hesabı yapılan dönem için E katsayısının 0,41; fiyat farkı hesabı yapılmayan dönem için ise E katsayısının 0,56 olarak esas alınması gerektiğine karar verilmiştir.”
Sözleşmesinde fiyat farkı hesaplaması öngörülmeyen ancak mücbir sebepler veya idareden kaynaklı nedenlerle uzatılan sürede fiyat farkı hesaplaması yapılan işlerde artırımlı fiyat farkı hesaplaması nasıl yapılacağı konusundaki tereddütleri gidermeye Kamu İhale Kurumu yetkili olmakla birlikte artırımlı fiyat farkı hesaplamasında Temel Endeksin hangi döneme ait alınacağının belirlenmesi hususu burada öncelikli öneme sahip olmaktadır. Diğer bir ifadeyle Temel Endeks olarak ihale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait endeksin mi yoksa sözleşmeye göre iş bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeksin alınacağıdır.
Kamu İhale Kurulunun 4735 sayılı kanunun geçici 5. Maddesine ilişkin tereddütlerin giderilmesine yönelik aldığı 30/03/2022 tarih ve 2022/DK.D-101 nolu düzenleyici kurul kararına baktığımızda uzatılan sürede fiyat farkı hesaplaması yapılan dönem için ek fiyat farkı hesaplamasının sözleşmesinde fiyat farkı hesaplaması öngörülen sözleşmelere ilişkin uygulama şekli ve katsayıların dikkate alınması gerektiğinin kararlaştırıldığı anlaşılmaktadır.
Bu çerçevede Artırımlı Fiyat Farkı hesaplaması için;
Uzatılan sürede fiyat farkı hesaplaması yapılan dönem için;
- Temel Endeks olarak sözleşmeye göre iş bitim tarihinin içinde bulunduğu aya ait endeksin dikkate alınması halinde; hesaplama formülünde yer alan B sabit katsayısı 0,90 yerine 1,00 olarak alınması gerektiği,
- Temel Endeks olarak ihale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait endeksin dikkate alınması halinde; artırımlı fiyat farkı hesaplama formülünde yer alan D sabit katsayısının: 01/01/2022- 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,25; 01/01/2023-31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,15 olarak alınması gerektiği tarafımızca değerlendirilmektedir.
Fiyat farkı hesabı yapılmayan dönem için ise; uygulama esaslarında yer aldığı şekli ile artırımlı fiyat farkı hesaplamasında Temel Endeks olarak ihale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait endeksin dikkate alınarak, hesaplama formülünde yer alan D sabit katsayısının: 01/01/2022- 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,25; 01/01/2023-31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) 0,15 olarak alınması gerekmektedir.
