Aşırı düşük teklifleri tespit etmek ve tespit edilen söz konusu teklifleri sorgulayarak değerlendirmek ihale komisyonunun görevidir.
Komisyonun şartlar gerçekleştiği durumlarda mutlaka aşırı düşük sorgulaması yapması ve yapılan açıklamaları değerlendirmek suretiyle ihaleyi sonuçlandırması gerekmektedir. Aksi durum komisyonun sorumluluğuna yol açabilecektir.[1]
Dolayısıyla komisyonun, aşırı düşük teklifleri tespit etmek yanında, tespit edilen söz konusu teklifleri değerlendirmek ve usulüne uygun açıklama sunmayan isteklilerin açıklamalarını reddetmekle yükümlüdür.
Zira, sorgulama sürecinde gerekli titizlik ve dirayet gösterilmeyerek ihalenin aşırı düşük teklif sahibine verilmesi, sözleşmenin uygulanması aşamasında çeşitli sorunlara neden olabilecek ve bu sorunların temel sebebi olarak aşırı düşük teklifin tercih edilmesi gösterilerek ihale komisyonunun sorumluluğu gündeme gelebilecektir.[2]
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 20’nci maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan, “İhale sürecindeki değerlendirmeleri yapmak üzere oluşturulan ihale komisyonu dışında, başka adlar altında komisyonlar kurulamaz.” hükmü gereği KİK’in 38’inci maddesi aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesi işlemlerinin yapılmasını ihale komisyonuna görev olarak vermiştir. Bu kapsamda aşırı düşük teklif sorgulamasının ihale komisyonu dışında uzman bir komisyon tarafından yapılması imkânı yoktur.
Örnek Karar: Aşırı düşük teklif sorgulamasının komisyon tarafından yapılması gerektiği hakkında.
Kurul’un 2011/UH.I-229 sayılı Kararı.
Diğer taraftan, yasa koyucunun, Kamu İhale Kanununun 38 inci maddesinde, aşırı düşük tekliflerin tespiti ve değerlendirilmesi işlemlerinin münhasıran ihale komisyonu tarafından gerçekleştirilmesini zorunlu kıldığı görülmektedir.
Oysa, somut uyuşmazlıkta, ihale komisyonu tarafından bu yönde bir işlem tesis edilmemesine karşın şikâyet başvurusunu neticelendirmek amacıyla kurulan araştırma komisyonunun şikâyete konu kalemde en avantajlı teklif sahibi olarak belirlenen istekliden aşırı düşük teklifine açıklama getirilmesinin istenildiği anlaşılmaktadır.
İlke olarak, kanunen ihale komisyonuna özgülenmiş bir yetkinin başka bir merci tarafından kullanılmasının mümkün olmadığı da dikkate alındığında, araştırma komisyonu tarafından bu yönde gerçekleştirilen işlemlerin bir aşırı düşük teklif sorgulaması olarak değerlendirilebilme imkanının bulunmadığı açıktır.
Bu bağlamda, araştırma komisyonu tarafından aşırı düşük teklif sorgulaması adı altında tesis edilen bu işlemleri, Kamu İhale Kanununun 55 inci maddesinin 3 üncü fıkrasında da ifade edilen şikâyet başvurusu üzerine idare tarafından yapılan “gerekli inceleme”nin gerçekleştirilmesinde girişilen faaliyetlerden biri olarak ele almak gerekmektedir.
Bu itibarla, şikâyete konu kalem için araştırma komisyonu tarafından aşırı düşük teklif tespiti ve değerlendirilmesi noktasında gerçekleştirilen bu işlemlerin kamu ihale mevzuatı bağlamında geçerli ve kabul edilebilir bir aşırı düşük teklif sorgulaması anlamı taşımayacağı ve ihale komisyonu tarafından söz konusu kalem için gerçekten bir aşırı düşük teklif sorgulamasının yapılmasının gerekip gerekmediği hususunun ise kamu ihale mevzuatı açısından değerlendirilmesinin gerektiği açıktır.
Somut uyuşmazlık kamu ihale mevzuatı çerçevesinde değerlendirildiğinde ise Kamu İhale Kanunu ve ikincil mevzuat düzenlemelerinde, alımın gerektiği şekilde yapılmasına imkan veren bir teklifin hazırlanıp hazırlanmadığının başka ifade ile alımın gerçekleştirilebilirliğini ortaya koymaya yarayan en düşük bedelin tespitinin ihale komisyonunca yapılması gerektiği ve ihale komisyonunun aşırı düşük olduğunu belirlediği teklifleri hemen reddetmek yerine bu teklif sahiplerinden tekliflerinin bileşenleri ile ilgili olarak açıklama isteyeceği ve bu açıklamalar çerçevesinde nihai değerlendirmesini yapması gerektiği hükme bağlanmıştır.
(Aşırı Düşük Teklif Sorgulama Rehberi, TBB Yayınları,2016)
[1] “6518 sayılı Kanun sonrasında ikincil mevzuatta yapılan değişiklikler” bölümünde aşırı düşük tekliflere ilişkin nasıl bir uygulama yapılacağı noktasında ihale dokümanının hazırlanması esnasında idarece karar verileceği ve söz konusu uygulama şeklinin de ihale ilanı ve dokümanında gösterileceği açıklanmıştı.
[2] GÖK, a.g.e., s. 1014.
