Yapım işlerinde yaklaşık maliyetin TUİK İnşaat Maliyet Endeksi ve Değişim Oranına güncellenmesi gerekliliği
4734 sayılı Kanunun “Yaklaşık maliyet” başlıklı 9. maddesinde “Mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesi yapılmadan önce idarece, her türlü fiyat araştırması yapılarak katma değer vergisi hariç olmak üzere yaklaşık maliyet belirlenir ve dayanaklarıyla birlikte bir hesap cetvelinde gösterilir. Yaklaşık maliyete ihale ve ön yeterlik ilanlarında yer verilmez, isteklilere veya ihale süreci ile resmi ilişkisi olmayan diğer kişilere açıklanmaz.” hükmü yer almaktadır.
Yaklaşık maliyetin hazırlandığı tarihten ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar geçen sürede ekonomik gelişmeler nedeniyle güncelliğini yitirebilmektedir. Bu durum dikkate alınarak Yönetmeliğin 11. maddesinde, yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybettiği durumlarda güncelleneceği düzenlemesi yapılmıştır. Yapım işlerinde yaklaşık maliyet hesaplanırken –bu hususta bir zorunluluk olmamasına rağmen- öncelikli olarak resmi idareler tarafından yayınlanmış birim fiyatların kullanıldığı görülmektedir. Resmi idareler tarafından yayınlanan birim fiyatlar ise yılda bir defa yayımlanmakta olup, 01 Ocak – 31 Aralık arasında geçerli olmaktadır.
Bu noktada idarenin kamu birim fiyatlarını (Bayındırlık, DSİ, Karayolları, İller Bankası gibi) kullanarak yaklaşık maliyet hazırlama gibi bir zorunluluğu olmayıp, gerçek piyasa rayiç ve fiyatlarını esas almasının her zaman mümkün olduğunu tekraren ifade etmek gerekmektedir.
Yüksek Fen Kurulunun 15.08.2018 tarih ve 2018/31 sayılı kararında konuya ilişkin olarak; “Bakanlığımız Birim Fiyatları, 01 Ocak 2018 tarihi itibari ile geçerli olup, İdarelerce bu birim fiyatlar esas alınarak hazırlanan yaklaşık maliyetin güncelliğini kaybetmesi halinde Yaklaşık Maliyetin, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 11 inci maddesinin üçüncü fıkrası hükmü doğrultusunda, “TUİK İnşaat Maliyet Endeksi ve Değişim Oranına” göre güncellenmesi gerekmektedir.”
Notunun “2018yılı İnşaat ve Tesisat Birim Fiyatları” kitabının “Genel Hükümler ve Açıklamalar” bölümüne eklenmesine karar verilmiştir. Anılan karar doğrultusunda yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybedip kaybetmediği hususunun idarelerce her iş için ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede birim fiyatları esas alınarak hazırlanan yaklaşık maliyetin güncelliğini kaybetmiş olduğunun değerlendirildiği durumda, iş için hazırlanan toplam yaklaşık maliyetin, Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 11. maddesinin üçüncü fıkrası hükmü doğrultusunda, “TUİK İnşaat Maliyet Endeksi ve Değişim Oranına” göre güncellenmesi gerekmektedir.
Gerçekten de ister kamu birim fiyatları esas alınarak isterse de diğer yöntemlerle hazırlanmış olsun, döviz kurundaki yükseliş ve piyasa şartları idarelerce hazırlanmış olan yaklaşık maliyetlerin güncelliğini kaybetmesine neden olmaktadır. Bu durum tekliflerin yaklaşık maliyetin üzerinde de çıkmasına neden olmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ekim ayı inşaat maliyet endeksini açıklanmış olup, İnşaat maliyet endeksi, 2021 yılı Ekim ayında bir önceki aya göre yüzde 4.75, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 41.93 artmıştır.
Buna göre yaklaşık maliyet hesabında OCAK 2021=258,24 ve EKİM 2021= 322,84 verileri baz alınarak yapım işlerinin ihalelerinin yürültülmesi daha doğru olacaktır.
Konuya ilişkin KİK’E yansıyan İtirazen şikâyet dilekçesinde özetle, yaklaşık maliyetin güncelliğini kaybetmesi durumunda TÜİK İnşaat Maliyet Endeksi ve Değişim Oranına göre güncellenmesi gerektiği ve bu kararın bağlayıcı olduğu, taraflarınca Çevre Şehircilik Bakanlığına ait 2018 yılı birim fiyatları kullanılarak hesaplanan yaklaşık maliyetin düzeltilmesi ile oluşacak yeni sınır değer tutarına göre kendi tekliflerinin ekonomik açıdan en avantajlı teklif olacağı iddialarına yer verilmiştir.
KİK kararında, başvuru sahibinin itirazen şikayet dilekçesinde yer verdiği, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının 15.08.2018 tarih ve 2018/31 sayılı kararının yaklaşık maliyetin yıl içerisinde piyasa fiyatlarının altında kalması nedeniyle, yapım ihalelerinde yaşanan sorunlar konusunda önlem alınmasına ilişkin olarak idarelerin hazırladıkları yaklaşık maliyeti değişen piyasa şartlarına bağlı olarak ilk ilan veya davet tarihine kadar TUİK İnşaat Maliyet Endeksi ve Değişim Oranına göre güncelleme yapılabileceği yönünde, idarelere tavsiye niteliğinde verilen bir karar olduğuna karar verilmiştir.
