Bu yazımızda; yapım işlerinde doğru bir iş programı ile daha fazla fiyat farkı almanın mümkün olup olmadığı konusu açıklanmaya çalışılacaktır. Daha doğrusu iş programı fiyat farkı ilişkisi tüm detayları ile ele alınacaktır.
YAPIM İŞLERİNDE DOĞRU BİR İŞ PROGRAMI İLE DAHA FAZLA FİYAT FARKI ALMAK MÜMKÜN MÜDÜR? BUNUN PÜF NOKTALARI NELERDİR?
Yapım İşlerinde Sözleşme ve İş Programı Hazırlama Süreci
Yapım işlerinde sözleşme sonra idare tarafından yükleniciye yer teslimi yapıldıktan sonra yüklenicinin 15 gün içinde iş programını hazırlayarak idarenin onayına sunması gerekmektedir. İnşaat projelerinde yer teslimi sonrası iş programının hazırlanması, projelerin başarılı bir şekilde yönetilmesi için önemli bir adımdır.
Yapım İşlerinde İş Programı ve Fiyat Farkı İlişkisi
Yapım İşleri Genel Şartnamesinde 08/08/2019 tarihli mevzuat değişiklikleri öncesinde yüklenici, iş programını, işin süresi ve varsa iş kısımlarına ait bitirme tarihleri ile yıllık ödeme miktarlarını da dikkate alarak, yapım işine ait iş kalemlerini/gruplarını, aylık imalatı ve iş miktarlarını, yıllık ödenek dilimlerini ve bunların aylara dağılımını gün bazında yapılması gereken imalatları hesaplayarak idareye sunması gerekmekteydi. İnşaat sektörü mevzuat değişiklikleri doğrultusunda, iş programı fiyat farkı hesaplamaları yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar belirtilmiştir. Önceki dönemde iş programı fiyat farkı ilişkisi bu şekildeydi.
İnşaat Projelerinde İş Programı ve Proje Yönetimi
Yapım işlerinde yüklenicinin iş programını hazırlaması ve idarenin onayına sunması, projenin zamanında ve bütçe dahilinde tamamlanması açısından kritik öneme sahiptir. Fiyat farkı hesaplamaları, yüklenici firmaların proje yönetimindeki başarısını etkileyen önemli faktörlerdir. Proje yönetimi ve iş programının doğru bir şekilde hazırlanması, inşaat projelerinin başarılı bir şekilde tamamlanmasını sağlar.
08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği ÖNCESİNDE iş programı düzenleme şeklini bir örnekle açıklamak gerekirse;
| İşin Sözleşme Bedeli | : 10.000.000,00 TL | |
| İhale Tarihi | :15.01.2021 | |
| Yer Teslim Tarihi | : 01.04.2021 | |
| İşin Süresi | : 400 Takvim Günü | |
| İşin Bitim Tarihi | : 05.05.2023 | |
| Sözleşmeye göre ödenek dilimleri ve buna karşılık gelen yıllık sözleşme ödenekleri | ||
| 2022 Yılında | :%70 | 7.000.000,00 TL |
| 2023 Yılında | :%30 | 3.000.000,00 TL |
| Toplam | :%100 | 10.000.000,00 TL |
| Yıllık çalışma gün sayısının belirlenmesi; | |
| 01/04/2021-31/12/2021 tarihleri arasında = 275 Takvim günü | |
| 01/01/2022-05/05/2022 tarihleri arasında = 125 Takvim günü | |
| Sözleşme bedeli üzerinden yıllık ödenek dilimlerine göre günlük harcama tutarı;
(Yıllık Sözleşme Ödeneği Tutarı/Yıllık İş süresi) |
|
| 2021 Yılı İçin | : 7.000.000,00/275 = 25.454,55 TL |
| 2022 Yılı İçin | : 3.000.000,00/125 = 24.000,00 TL |
| 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | |
| AYLAR | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık |
| Çalışılan Günler | 30 | 31 | 30 | 31 | 31 | 30 | 31 | 30 | 31 |
| Aylık Ödenek Tutarları | 763.636,36 | 789.090,91 | 763.636,36 | 789.090,91 | 789.090,91 | 763.636,36 | 789.090,91 | 763.636,36 | 789.090,91 |
| Kümülatif Aylık Ödenek Tutarları | 763.636,36 | 1.552.727,27 | 2.316.363,64 | 3.105.454,54 | 3.894.545,45 | 4.658.181,82 | 5.447.272,73 | 6.210.909,09 | 7.000.000,00 |
| İş Kısımları Aylık İmalat Yüzdeleri | 7,636364 | 7,890909 | 7,636364 | 7,890909 | 7,890909 | 7,636364 | 7,890909 | 7,636364 | 7,890909 |
| İş Kısımları Kümülatif İmalat Yüzdeleri | 7,636364 | 15,527273 | 23,163636 | 31,054545 | 38,945455 | 46,581818 | 54,472727 | 62,109091 | 70,000000 |
| 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | |
| AYLAR | Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz |
| Çalışılan Günler | 31 | 28 | 31 | 30 | 5 | ||
| Aylık Ödenek Tutarları | 744.000,00 | 672.000,00 | 744.000,00 | 720.000,00 | 120.000,00 | – | – |
| Kümülatif Aylık Ödenek Tutarları | 744.000,00 | 1.416.000,00 | 2.160.000,00 | 2.880.000,00 | 3.000.000,00 | – | – |
| İş Kısımları Aylık İmalat Yüzdeleri | 7,440000 | 6,720000 | 7,440000 | 7,200000 | 1,200000 | – | – |
| İş Kısımları Kümülatif İmalat Yüzdeleri | 77,440000 | 84,160000 | 91,600000 | 98,800000 | 100,000000 | – | – |
Hesaplamadan da anlaşılacağı üzere günlük ve aylık iş tutarlarının hesaplanmasında imalatların niteliği, teknik özellikleri ve yapım süreleri gibi hususlar göz önünde bulundurulmamaktadır.
Peki 08/08/2019 tarihinde yayımlanan ve 18/08/2019 tarihinde yürürlüğü giren mevzuat değişikliği ile ne değişti;
İnşaat Projelerinde Mevzuat Değişiklikleri ve Fiyat Farkı İlişkisi
Yukarda örnekle açıklandığı üzere mevzuat değişikliği öncesinde gün bazında yapılacak iş yıllık ödenek dilimleri dikkate alınarak yıllık sözleşme ödeneklerinin belirlenmesi sonrasında yıla ait toplam çalışılan süreye bölünmesi ile bulunurken, yeni düzenleme ile günlük bazda yapılması gereken iş tutarının belirlenmesinde imalatların niteliği, teknik özellikleri ve yapım süreleri esas alınarak tespit edilmesi gerektiği hususu getirilmiştir. İnşaat projelerinde mevzuat değişiklikleri ve fiyat farkı hesaplamaları bu bağlamda önemli bir yere sahiptir.
Yapılan bu düzenleme ile yüklenicinin, işin niteliğine uygun daha iyi uygulanabilir iş programı hazırlanması sağlanmıştır. Yapım işlerinde teknik düzenlemeler ve ekonomik analizler, maliyeti yüksek olan imalatların yapım süreleri kısa olabileceği gibi Yüklenicinin dışında üçüncü kişilerce inşaat mahalli dışında imal edilen ve esaslı başka bir işçilik veya malzeme katkısı yapılmaksızın yapıya monte edilen jeneratör, iklimlendirme sistemleri gibi makine ağırlıklı teknolojik işler vb. iş kalemleri ile inşaat mahallinde yapılan ve işçiliği çok olan betonarme imalatları, sıva imalatları, döşeme imalatları vb. işler ise uzun zamana ihtiyaç duymakta olan ve günlük maliyeti de düşük olmaktadır. Bu durum gün bazında ödenek dağılımlarının eşit olmamasını doğurmaktadır. Proje yönetimi ve iş programının doğru bir şekilde hazırlanması, yüklenicinin iş programının gerisinde kalmasına sebep olmakta olup, haliyle sözleşme ve eklerindeki mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde yaptırımların uygulanmasına maruz kalmaktadır. İş programı fiyat farkı ilişkisi bu nedenle önemlidir.
Yapım işlerinde iş programı hakkında daha detaylı bilgi için Yapım işlerinde iş programları ile ilgili makalemizi okuyabilirsiniz.
08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği SONRASINDA iş programı düzenleme şeklini açıklamak gerekirse;
| İşin Sözleşme Bedeli | : 10.000.000,00 TL | |
| İhale Tarihi | : 15.01.2021 | |
| Yer Teslim Tarihi | : 01.04.2022 | |
| İşin Süresi | : 400 Takvim Günü | |
| İşin Bitim Tarihi | : 05.05.2023 | |
| Sözleşmeye göre ödenek dilimleri ve buna karşılık gelen yıllık sözleşme ödenekleri | ||
| 2022 Yılında | :%70 | 7.000.000,00 TL |
| 2023 Yılında | :%30 | 3.000.000,00 TL |
| Toplam | :%100 | 10.000.000,00 TL |
| Yıllık çalışma gün sayısının belirlenmesi; | ||
| 01/04/2021-31/12/2021 tarihleri arasında = 275 Takvim günü | ||
| 01/01/2022-05/05/2022 tarihleri arasında = 125 Takvim günü | ||
İş programının hazırlanmasına ilişkin buraya kadar olan kısımda 08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği öncesi ile aynı şekilde işlemler yapılmaktadır. Asıl önemli olan hususlar bu süreçten sonra başlamakla birlikte burada artık günlük imalat tutarları sözleşme bedeli ile sözleşme süresi üzerinden değil de imalatların niteliği, teknik özellikleri ve yapım süreleri esas alınarak tespit edilmelidir.
| 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | 2021 | |
| AYLAR | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz | Ağustos | Eylül | Ekim | Kasım | Aralık |
| Çalışılan Günler | 30 | 31 | 30 | 31 | 31 | 30 | 31 | 30 | 31 |
| Aylık Ödenek Tutarları | 200.000,00 | 500.000,00 | 650.000,00 | 700.000,00 | 900.000,00 | 950.000,00 | 1.000.000,00 | 1.070.000,00 | 1.030.000,00 |
| Kümülatif Aylık Ödenek Tutarları | 200.000,00 | 700.000,00 | 1.350.000,00 | 2.050.000,00 | 2.950.000,00 | 3.900.000,00 | 4.900.000,00 | 5.970.000,00 | 7.000.000,00 |
| İş Kısımları Aylık İmalat Yüzdeleri | 2,000000 | 5,000000 | 6,500000 | 7,000000 | 9,000000 | 9,500000 | 10,000000 | 10,700000 | 10,300000 |
| İş Kısımları Kümülatif İmalat Yüzdeleri | 2,000000 | 7,000000 | 13,500000 | 20,500000 | 29,500000 | 39,000000 | 49,000000 | 59,700000 | 70,000000 |
| 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | 2022 | |
| AYLAR | Ocak | Şubat | Mart | Nisan | Mayıs | Haziran | Temmuz |
| Çalışılan Günler | 31 | 28 | 31 | 30 | 5 | ||
| Aylık Ödenek Tutarları | 800.000,00 | 850.000,00 | 700.000,00 | 600.000,00 | 50.000,00 | – | – |
| Kümülatif Aylık Ödenek Tutarları | 800.000,00 | 1.650.000,00 | 2.350.000,00 | 2.950.000,00 | 3.000.000,00 | – | – |
| İş Kısımları Aylık İmalat Yüzdeleri | 8,000000 | 8,500000 | 7,000000 | 6,000000 | 0,500000 | – | – |
| İş Kısımları Kümülatif İmalat Yüzdeleri | 8,000000 | 16,500000 | 23,500000 | 29,500000 | 30,000000 | – | – |
İnşaat Projelerinde İş Programı ve Fiyat Farkı Hesaplamaları
İş programının özellikle etki ettiği önemli bir unsurlardan biri hem yükleniciler hem de idareler açısından fiyat farkı hesabıdır. İnşaat projelerinde fiyat farkı hesaplamaları, yükleniciye ödenecek fiyat farkı tutarının hesabında dikkate alınan imalatların bedelleri, yapılan imalat tutarlarının iş programına uygunluğuna göre belirlenmektedir. Yüklenicinin iş programında öngörülen aylık iş tutarının gerisinde kaldığı durumlarda, sonraki ayda yapılacak işler için fiyat farkı hesabı, eksik gerçekleşen imalatlar tamamlanıncaya kadar, uygulama ayı ile iş programı ödenek ayı endeksi kıyaslanarak düşük olan endeksler üzerinden hesaplanmaktadır. Bu durum iş programı fiyat farkı ilişkisi açısından en belirgin örnektir.
Fiyat Farkı Uygulama Esasları
İşin püf noktası, sözleşmesinde fiyat farkı hesaplaması öngörülen işlerde iş programının aylık dağılımının doğru yapılarak fiyat farkı uygulama esaslarına göre düşük endeks uygulaması yerine imalat tutarının güncel endeks üzerinden dikkate alınmasını sağlayacak şekilde, diğer bir ifadeyle iş programının gerisinde kalınmaması için aylık ödenek dağılımının doğru olarak yapılmasıdır. İnşaat projelerinde aylık ödenek dağılımı, iş programının başarısı için kritik öneme sahiptir.
Yapım İşlerinde İş Programı Hazırlama
Bunun için ne yapılmalı; yüklenicinin, işin süresi ve varsa iş kısımlarına ait bitirme tarihleri ile yıllık ödeme miktarlarını da dikkate alarak, yapım işine ait iş kalemlerini/gruplarını, imalatların niteliğini, teknik özelliğini ve yapım sürelerini esas alarak aylık imalatı ve iş miktarlarını hesaplanması gerekmektedir. Yapım işlerinde iş programı hazırlama süreci, projenin başarılı bir şekilde tamamlanması için önemlidir. Püf noktaları olarak iş programı fiyat farkı ilişkisi bu şekilde ortaya konmaktadır.
08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği ÖNCESİNDE ve SONRASINDA yukarıda düzenlenen iş programına göre arada olabilecek farkı örnek bir fiyat farkı hesabı ile gösterelim.
İhale dokümanında fiyat farkının Yİ-ÜFE genel endeksi esas alınarak hesaplanacağı düzenlendiğini varsayalım.
| Tablo:1 08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği ÖNCESİNDE yapılan iş programına göre fiyat farkı hesabı | ||||||||
| Hakediş Tarihi | Hakediş Tutarı (Kümülatif)
(a) |
Bir Önceki Hakediş Tutarı (Kümülatif
(b) |
Bu Hakedişin Tutarı
(An=a-b) |
Temel Endeks
(Go) Ocak2021 |
Güncel Endeks
(Gn) |
Pn Değeri
(Pn=Gn/Go) |
Pn-1 | F=An x Bx (Pn-1)
(B=0,90) |
| 01.05.2021 | 763.636,36 | 763.636,36 | 583,38 | 641,63 | 641,63 | 0,099849 | 68.623,49 | |
| 01.06.2021 | 1.552.727,27 | 763.636,36 | 789.090,91 | 583,38 | 666,79 | 666,79 | 0,142977 | 101.539,67 |
| 01.07.2021 | 2.316.363,64 | 1.552.727,27 | 763.636,36 | 583,38 | 693,54 | 693,54 | 0,188831 | 129.778,40 |
| 01.08.2021 | 3.105.454,54 | 2.316.363,64 | 789.090,91 | 583,38 | 710,61 | 710,61 | 0,218091 | 154.884,26 |
| 01.09.2021 | 3.894.545,45 | 3.105.454,54 | 789.090,91 | 583,38 | 730,28 | 730,28 | 0,251808 | 178.829,46 |
| 01.10.2021 | 4.658.181,82 | 3.894.545,45 | 763.636,36 | 583,38 | 741,58 | 741,58 | 0,271178 | 186.373,25 |
| 01.11.2021 | 5.447.272,73 | 4.658.181,82 | 789.090,91 | 583,38 | 780,45 | 780,45 | 0,337807 | 239.904,39 |
| 01.12.2021 | 6.210.909,09 | 5.447.272,73 | 763.636,36 | 583,38 | 858,43 | 858,43 | 0,471477 | 324.033,28 |
| 01.01.2022 | 7.000.000,00 | 6.210.909,09 | 789.090,91 | 583,38 | 1022,25 | 1.022,25 | 0,752288 | 534.261,26 |
| Toplam Fiyat Farkı Tutarı | 1.918.227,46 | |||||||
| Tablo:2 08/08/2019 tarihli mevzuat değişikliği SONRASINDA yapılan iş programına göre fiyat farkı hesabı | ||||||||
| Hakediş Tarihi | Hakediş Tutarı (Kümülatif)
(a) |
Bir Önceki Hakediş Tutarı (Kümülatif
(b) |
Bu Hakedişin Tutarı
(An=a-b) |
Temel Endeks
(Go) Ocak2021 |
Güncel Endeks
(Gn) |
Pn Değeri
(Pn=Gn/Go) |
Pn-1 | F=An x Bx (Pn-1)
(B=0,90) |
| 01.05.2021 | 200.000,00 | 200.000,00 | 583,38 | 641,63 | 641,63 | 0,099849 | 17.972,82 | |
| 01.06.2021 | 700.000,00 | 200.000,00 | 500.000,00 | 583,38 | 666,79 | 666,79 | 0,142977 | 64.339,65 |
| 01.07.2021 | 1.350.000,00 | 700.000,00 | 650.000,00 | 583,38 | 693,54 | 693,54 | 0,188831 | 110.466,14 |
| 01.08.2021 | 2.050.000,00 | 1.350.000,00 | 700.000,00 | 583,38 | 710,61 | 710,61 | 0,218091 | 137.397,33 |
| 01.09.2021 | 2.950.000,00 | 2.050.000,00 | 900.000,00 | 583,38 | 730,28 | 730,28 | 0,251808 | 203.964,48 |
| 01.10.2021 | 3.900.000,00 | 2.950.000,00 | 950.000,00 | 583,38 | 741,58 | 741,58 | 0,271178 | 231.857,19 |
| 01.11.2021 | 4.900.000,00 | 3.900.000,00 | 1.000.000,00 | 583,38 | 780,45 | 780,45 | 0,337807 | 304.026,30 |
| 01.12.2021 | 5.970.000,00 | 4.900.000,00 | 1.070.000,00 | 583,38 | 858,43 | 858,43 | 0,471477 | 454.032,35 |
| 01.01.2022 | 7.000.000,00 | 5.970.000,00 | 1.030.000,00 | 583,38 | 1022,25 | 1.022,25 | 0,752288 | 697.370,98 |
| Toplam Fiyat Farkı Tutarı | 2.221.427,23 | |||||||
Özetle:
Özellikle yüklenicilerin eksik fiyat farkı almamak için iş programını doğru ve gerçekçi bir şekilde hazırlaması gerekmektedir. Yapım işlerinde iş programı hazırlama süreci, birbirini takip eden imalatların doğru bir şekilde programa yansıtılmasını gerektirir. Bunun için ek fiyat farkı tablolarından da anlaşılacağı üzere, güncel mevzuat çerçevesinde doğru bir şekilde hazırlanmış bir iş programı ile %15 gibi daha fazla fiyat farkı almak mümkün olabilecektir. Bu yazı, iş programı fiyat farkı ilişkisi açısından önemli bilgiler içermektedir.
Salim Demirel
Bu yazı, ihale uzmanlığı ve yerel yönetimler konusunda uzmanlığı bulunan Salim Demirel tarafından yazılmıştır. İhale ve benzer konularda bilgi arayanlar için sitemizde yeterince yararlanacağınız kaynak bulunmaktadır. Bizleri Twitter hesabımızdan da takip ederek güncel makalelerimize ulaşabilirsiniz.
