4734 sayılı Kamu İhale Kanununda yer alan ihalenin iptali, iptal nedenleri ve gerekçeleri ve iptallere karşı yapılabilecek başvurular yazımızın konusunu oluşturmaktadır.
İhale Kanununda Yer Alan İhalenin İptaline İlişkin Düzenlemeler
4734 sayılı Kamu İhale Kanununda ihalenin iptaline ilişkin üç durum düzenlenmiştir.
Birincisi, 4734 sayılı Kanunun 16. maddesinde düzenlenen ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi durumudur.
Anılan madde, “İdarenin gerekli gördüğü veya ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hallerde ihale saatinden önce ihale iptal edilebilir.
Bu durumda, iptal nedeni belirtilmek suretiyle ihalenin iptal edildiği isteklilere hemen ilân edilerek duyurulur. Bu aşamaya kadar teklif vermiş olanlara ihalenin iptal edildiği ayrıca tebliğ edilir. İhalenin iptal edilmesi halinde, verilmiş olan bütün teklifler reddedilmiş sayılır ve bu teklifler açılmaksızın isteklilere iade edilir. İhalenin iptal edilmesi nedeniyle isteklilerce idareden herhangi bir hak talebinde bulunulamaz.
İhalenin iptal edilmesi durumunda, iptal nedenleri gözden geçirilerek yeniden ihaleye çıkılabilir.” şeklindedir.
İkincisi, 4734 sayılı Kanunun 39. maddesine göre ihale komisyonu kararı üzerine ihalenin iptal edilmesi durumudur.
Anılan madde, “İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilir. İdare bütün tekliflerin reddedilmesi nedeniyle herhangi bir yükümlülük altına girmez. Ancak, idare isteklilerin talepte bulunması halinde, ihalenin iptal edilme gerekçelerini talep eden isteklilere bildirir.” şeklindedir.
Üçüncüsü, 4734 sayılı 40. maddesinde düzenlenen ihale yetkilisinin ihaleyi iptalidir. Anılan madde, “…İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder. ” şeklindedir.
Anılan Maddelerde Yer Alan İhale İptal Gerekçeleri
- 4734 Sayılı Kanunun 16. Maddesi Gereği İhalenin İptali
4734 sayılı Kanunun 16. maddesi gereği ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi iki durumda mümkündür.
- İdarenin gerekli görmesi durumu,
- İhale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edilmesi durumu.
İdarenin gerekli gördüğü durumlarda ihale saatinden önce ihaleyi iptal etmekte serbesttir. Kanun metninde idarenin hangi nedenlere dayanarak ihale saatinden önce ihaleyi edebileceğine dair belirlemeler çok net değildir. Bu husus “idarenin gerekli görmesi” durumuna bağlanmıştır. Ancak idarenin “gerekli görmesi” nedenlerini açıkça ortaya konması gerekmektedir. Bu kapsamda ihtiyacın ortadan kalkması veya ödeneğin başka bir işe aktarılması ya da ödeneklerde tasarrufa gidilmesi gibi i nedenler ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi için haklı gerekçeler oluşturabilecektir.
İhale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edilmesi durumu da ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi için haklı gerekçe oluşturabilecektir.
Her ne kadar düzenlemede idarenin bu konuda takdir hakkına sahip olduğu izlenimini oluşturan “iptal edebilir” ifadesi bulunmakta ise de, ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hallerde idarenin ihaleyi iptal etmesi bir zorunluluk haline gelmektedir.
Anılan maddenin gerekçesinde ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi hususuna ilişkin olarak, “Uluslararası ihale mevzuatına paralellik sağlamak üzere, ihale gününden önce ihalenin iptal edilebileceği haller belirtilerek, bu hususa ilişkin düzenlemeler getirilmiştir.” açıklaması yapılmıştır.
- 4734 Sayılı Kanunun 39. Maddesi Gereği İhalenin İptali
4734 sayılı Kanunun 39 maddesine göre yapılan ihale iptallerinde gerekçelerin neler olabileceğine dair madde metninde bir belirleme yapılmış değildir.
Bununla birlikte ihale komisyonu tarafından ihalenin iptalinin düzenlendiği 39. maddenin gerekçesinde “Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması veya yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamakla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması, Kanunun temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti gibi nedenlerle ihale yetkilisinin onayından önceki herhangi bir aşamada ihale komisyonunun kararı üzerine idareye uluslararası mevzuata paralel bir şekilde ihaleyi iptal etme yetkisi verilerek buna ilişkin hükümler düzenlenmiştir” açıklamalarına yer verilmiştir.
Buna göre;
- Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması,
- Yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamakla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması,
- Kanunun temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti,
Gibi gerekçelere dayanarak ihaleyi iptal edebilecektir.
Söz konusu gerekçeler, Kanunun 40. maddesi göre ihale yetkilisi tarafından da ihale iptal sebebi sayılabilecektir.
- 4734 Sayılı Kanunun 40. Maddesi Gereği İhalenin İptali
4734 sayılı Kanunun 40. maddesine göre yapılan ihale iptallerinde gerekçelerin neler olabileceğine dair madde metninde bir belirleme yapılmış değildir. Yukarda sayılan gerekçeler, Kanunun 40. maddesi göre ihale yetkilisi tarafından da ihale iptal sebebi sayılabilecektir.
Bu noktada ihale kararının onaylanmasından sonra ihalenin iptal edilip edilemeyeceği tereddüt konusu olabilmektedir. Konuya ilişkin mevzuatta açık bir düzenleme yapılmış değildir. Ancak kesinleşen ihale kararının onaylanmasından sonra da ihalenin iptali mümkün olabilecektir.
Anılan Maddeler Çerçevesinde İhale İptal Yetkisinin Kullanılması
4734 sayılı Kanunda ihale, Kanunda yazılı usul ve şartlarla mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin istekliler arasından seçilecek birisi üzerine bırakıldığını gösteren ve ihale yetkilisinin onayını müteakip sözleşmenin imzalanması ile tamamlanan işlemler olarak tanımlanmıştır. Ayrıca buna paralel orak da ihale yetkilisi, idarenin, ihale ve harcama yapma yetki ve sorumluluğuna sahip kişi veya kurulları ile usulüne uygun olarak yetki devri yapılmış görevlileri olarak ifade edilmiştir. Dolayısıyla ihale ve harcama yapma yetki ve sorumluluğuna sahip olan ihale yetkilisinin onayıyla başlayan ihale süreci yine ihale yetkilisinin kararıyla sona ermektedir. Bu nedenle ihale saatinden önce ihalenin iptal edilme yetkisi ihale yetkilisindedir.
4734 sayılı Kanunun 39. maddesi çerçevesinde yapılan ihalelerde iptal yetkisi ihale komisyonundadır.
4734 sayılı Kanunun 40. maddesi çerçevesinde yapılan ihalelerde iptal yetkisi ihale yetkilisinde olduğu gibi, ihale kararının onaylanmasından sonra da ihaleyi iptal yetkisi ihale yetkilisindedir.
İhalenin İptaline İlişkin Başvurular
4734 sayılı Kanunun 56. maddesinde “İhalenin iptaline ilişkin işlem ve kararlardan, sadece şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınanlar itirazen şikayete konu edilebilir ve bu kararlara karşı beş gün içinde doğrudan Kuruma başvuruda bulunulabilir.” hükmü yer almaktadır. Buna göre, herhangi bir şikayet başvurusu üzerine alınmamış iptal kararlarına karşı Kamu İhale Kurumuna başvuruda bulunulması mümkün değildir.
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunun mümkün olmadığı durumlarda, öncelikle idareye başvurulması, sonrasında ise doğrudan idari yargıda dava açılması gerekmektedir.
İhalelere Yönelik Başvurular Hakkında Tebliğin 8. maddesinde bu husus;
“İhalenin iptali kararlarından sadece aşağıda belirtilenler itirazen şikayete konu edilebilir:
- Şikayet başvurusu üzerine idare tarafından şikayet dilekçesinin kayıtlara alındığı tarih veya sonrasında herhangi bir nedenle idare tarafından alınan iptal kararları.
- İtirazen şikayet üzerine Kurul tarafından başvurunun reddine veya düzeltici işlem belirlenmesine karar verildikten sonra idare tarafından alınan iptal kararları.
(3) Herhangi bir şikayet veya itirazen şikayet başvurusu olmaksızın idare tarafından alınan ihalenin iptali kararlarına karşı Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulamayacağından, bu kararlar ancak idari yargı mercilerinde dava konusu edilebilir.” şeklinde ayrıntılandırılmıştır.
Sonuç
Yukarda izah edildiği üzere sözleşme imzalanmadan önce ihale sürecinin değişik aşamalarında ihalenin iptali mümkündür. Bu kapsamda 4734 sayılı Kanunun 16. maddesi gereği, ihale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi mümkündür. Ayrıca aynı Kanunun 39. maddesi gereği ve 40. maddesi gereği de ihalenin iptal edilmesi mümkündür.
Anılan ihale iptal durumlarında, idarece ihale iptal gerekçesinin ortaya konulması gerekmektedir.
İhalenin iptaline ilişkin işlem ve kararlardan, sadece şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınanlar itirazen şikayete konu edilebilecek olup, bu kararlara karşı beş gün içinde doğrudan Kuruma başvuruda bulunulabilecektir. Buna karşın, herhangi bir şikayet başvurusu üzerine alınmamış iptal kararlarına karşı Kamu İhale Kurumuna başvuruda bulunulması mümkün değildir.
Kamu İhale Kurumuna itirazen şikayet başvurusunun mümkün olmadığı durumlarda, öncelikle idareye başvurulması, sonrasında ise doğrudan idari yargıda dava açılması gerekmektedir.
Uygulamada ihale iptal nedenleri oluşmadan ve gerekçeler ortaya konulmadan çeşitli saiklerle ihaleler iptal edilebilmektedir. Yine bu iptallere karşı hatalı başvuru yolu kullanılarak sürelerin kaçırıldığı da sıklıkla görülmektedir.
Bu nedenle uzman bir kamu ihale avukatı ile yola devam ederek gerekli başvuruları yapmanız yararınıza olacaktır.
MEVZUTA AYKIRI İHALE İPTALLERİ BİR BAŞKA YAZIMIZIN KONUSUNU OLUŞTURMAKTADIR.
İHALE İPTALLERİNE KARŞI DESTEK ALMAK İÇİN BİZİMLE İLETİŞİME GEÇEBİLİRSİNİZ.
