2022 YILI SAYIŞTAY RAPORLARINDA YER ALAN İHALE İLE İLGİLİ KONULAR-1

Geçici Kabulü Yapılan Yatırımların Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabından İlgili Duran Varlık Hesabına Aktarılmaması

İdare tarafından 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında takip edilen yapım işlerinden geçici kabulü yapılanların, ilgili duran varlık hesabına aktarılmadığı görülmüştür.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 25 hesap grubuna ilişkin işlemler ile ilgili 170’inci maddesinde; Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında izlenen maddi duran varlıkların, geçici kabul işlemi tamamlandıktan sonra ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacağı ifade edilmiştir.

Aynı Yönetmelik’in 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının niteliğini açıklayan 187’nci maddesinde; Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabının, kamu idarelerine ait yapımı süren maddi duran varlık için yapılan her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerin; geçici ve kesin kabul usulüne tabi olan hallerde geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın idarece onaylandığı tarihte, diğer hallerde işin fiilen tamamlandığını gösteren belgenin düzenlendiği tarihte, ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılıncaya kadar izlenmesi için kullanılacağı belirtilmiştir. Hesabın işleyişini açıklayan 188’inci maddesinin (b) bendinde ise; tamamlanıp geçici kabulü yapılan işlere ilişkin tutarların bu hesaba alacak, ilgili maddi duran varlık hesabına borç kaydedilmek suretiyle hesaptan çıkarılma yöntemi açıklanmıştır.

Yapılan incelemede; önceki yıllardan devredenlerle, yıl içinde tamamlanan ve geçici kabulü yapılmış işlere ait tutarların 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında bekletildiği, ilgili duran varlık hesabına herhangi bir aktarım yapılmadığı görülmüştür. İdarede, geçici kabulü yapılmış olan yatırımların ilgili duran varlık hesabına aktarılmayarak 258 Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında bekletilmesi, temel muhasebe ve mali tablo ilkelerine engel teşkil etmektedir.

İdare, bulgu konusu hatalı uygulamanın düzeltilmesi için ilgili birimlere gerekli bilgilendirmenin yapıldığını bildirmiştir.

Geçici kabul işlemleri tamamlanan işlere ilişkin yapılmış olan giderlerin ilgili maddi duran varlık hesaplarına aktarılması gerekmektedir.

Doğrudan Temin Yöntemiyle Yapılan ve Belirli Bir Süreyi Gerektiren Yapım İşlerinde Sözleşme İmzalanmaması

Doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirilen ve belli bir süreyi gerektiren yapım işlerinde İdarenin yüklenici ile sözleşme imzalamadığı görülmüştür.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Doğrudan temine ilişkin açıklamalar” başlıklı 22’nci maddesinin 22.1.1.3. alt bendi gereğince, doğrudan temin kapsamında alımı yapılacak malın teslimi veya hizmetin ya da yapım işinin belli bir süreyi gerektirmesi durumunda, alımın bir sözleşmeye bağlanması zorunludur.

Dolayısıyla İdare ile yükleniciler arasında belli bir süreyi gerektiren yapım işlerinde sözleşme imzalanarak mevzuata uygun işlem tesis edilmesi gerekmektedir.

Ancak yapılan incelemede, doğrudan temin yöntemiyle yapılan ve teslimi belirli bir süreyi gerektiren yapım işlerinde sözleşme imzalanmadığı tespit edilmiştir. İdare, bulgu konusu hatalı uygulamanın düzeltilmesi için tüm merkez ve merkez dışı harcama birimlerine yazı yazılarak, gerekli bilgilendirmenin yapıldığını bildirmiştir.

Bu itibarla, doğrudan temin yöntemiyle yapılan ve belirli bir süreyi gerektiren yapım işlerinde İdarenin yüklenici ile sözleşme imzalamasının uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Hizmet Alım İhalelerinde Hakedişlerden Yapılan Fiyat Farkı Teminat Kesintilerinin Muhasebeleştirilmemesi

Bakanlık birimleri tarafından, fiyat farkı ödenen işler için düzenlenen hakedişlerden yapılan fiyat farkı teminat kesintilerinin muhasebe kayıtlarına alınmadığı tespit edilmiştir.

4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümlerine göre, fiyat farkı ödenmesi öngörülen işlerde, sözleşme bedelinde meydana gelen artışın %6’sı oranında ek kesin teminat alınması gerekmektedir.

Merkezi Yönetim Muhasebe Yönetmeliği hükümlerine göre, hakedişlerinden kesilmek suretiyle tahsil edilen kesin teminat ve ek kesin teminatlar 330- Alınan Depozito ve Teminatlar Hesabında takip edilmelidir.

Mevzuatta öngörülen şekilde kayıt yapılmaması bir yandan fiili işlemlerin muhasebe sistemine yansıtılmaması anlamına gelmekte, diğer yandan ise sözleşme sona erdiğinde yapılan ek kesin teminat kesintilerinin yükleniciye ödenmemesi ve bu nedenle yüklenici tarafından açılacak alacak davalarına muhatap olma riskini beraberinde getirmektedir.

Bakanlık tarafından verilen cevapta, bulguya konu hatanın giderilmesi için personele eğitim verildiği ve ilgili birimlere yazı yazıldığı ifade edilmiştir.

Yukarıda açıklanan nedenlerle, hakediş ödemelerinden yapılan ek kesin teminat kesintilerinin, mevzuatta öngörülen muhasebe hesaplarında takip edilmesi gerekmektedir.

 

Doğrudan Temin Suretiyle Yapılan Alımların Kamu İhale Genel Tebliğine Uygun Olarak Yapılmaması

Bakanlık taşra birimleri tarafından doğrudan temin yöntemi ile yapılan bazı satın alımlarda, isteklilerin yasaklılık sorgularının yapılmadığı, alımlara ilişkin Elektronik Kamu Alımları Platformu (EKAP) kayıtlarının oluşturulmadığı ve belli süreyi kapsayan işlerde sözleşme imzalanmadığı görülmüştür.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin “Teyit işlemleri” başlıklı 30.5.4’üncü maddesinde 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesi uyarınca doğrudan temin yoluyla alım yapılması halinde alım yapılacak kişi ya da firmanın ihalelere katılmaktan yasaklı olup olmadığının teyit ettirilmeyeceği; ancak anılan Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde belirtilen parasal limit dahilinde yapılan alımlarda, alım yapılacak gerçek veya tüzel kişinin Kamu İhale Kurumunun internet sayfasındaki yasaklılar listesinde bulunup bulunmadığının kontrol edilmesi ve yasaklı olduğunun belirlenmesi durumunda, söz konusu kişiden alım yapılmaması gerektiği belirtilmiştir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden yapılacak diğer işlemleri düzenleyen 30.9.2’nci maddesinde ise, doğrudan temin yoluyla yapılan alımların, takip eden ayın onuncu gününe kadar “Doğrudan Temin Kayıt Formu” doldurularak EKAP üzerinde kayıt altına alınacağı ifade edilmiştir.

Bakanlık birimlerinin doğrudan temin işlemlerinin incelenmesi neticesinde, işlem dosyalarından bazılarında yasaklılık sorgusunun, bazılarında ise EKAP kayıtlarına ilişkin belgelerin olmadığı görülmüştür.

Ayrıca Kamu İhale Genel Tebliği’nin doğrudan temin işlemlerini düzenleyen 22.1.3’üncü maddesinde, işin belli bir süreyi kapsaması halinde sözleşme imzalanmasının zorunlu olduğu belirtildiği halde, incelenen bazı işlemlerde, işin belli bir süreyi kapsamasına rağmen sözleşme imzalanmadığı görülmüştür. Bakanlıkça gönderilen cevapta, doğrudan temin suretiyle yapılan alımlarda mevzuata aykırılıkların giderilmesi amacıyla tüm harcama birimlerinin uyarıldığı ve konu hakkında Bakanlık Rehberlik ve Teftiş Başkanlığının da bilgilendirildiği ifade edilmiştir.

Netice itibariyle doğrudan temin yöntemi kullanılarak yapılacak satın alma işlemlerinde Kamu İhale Genel Tebliği hükümlerinin uygulanması gerekmektedir.

Diğer İdareler Hesabına Yaptırılan Yatırımlardan Geçici Kabulü Yapılanların İlgili İdarelerine Devredilmemesi Nedeniyle Giderler Hesabının Tam Durumu Yansıtmaması

…Ancak, Bakanlık muhasebe kayıtları üzerinde yapılan incelemede, diğer kamu idareleri hesabına yaptırılan yatırımlardan geçici kabulü yapılıp idaresine devredilen yapım işlerinin 630-Giderler Hesabına borç kaydedilmek suretiyle muhasebeleştirilmediği görülmüştür.

2022 yılı içinde, 252-Binalar Hesabına kaydedilen tutarlardan 25.570.506,02 TL’nin, diğer idareler hesabına yapılan inşaat, bina onarımı, büyük onarım, tadilat ve güçlendirme işlerine ait olduğu tespit edilmiştir.

Bu durum, 630-Giderler Hesabı bakiyesinin 25.570.506,02 TL noksan görünmesine neden olmaktadır. Aynı zamanda yapılan hatalı işlem nedeniyle 591-Dönem Olumsuz Faaliyet Sonuçları Hesabında aynı tutarda noksanlık bulunmaktadır.

Sonuç olarak, diğer kamu idareleri hesabına yaptırılan yatırımlardan geçici kabulü yapılıp idaresine devredilenlerin 630-Giderler Hesabı kullanılarak muhasebeleştirilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

Devam Etmekte Olan Yatırımlara İlişkin Tutarların Binalar Hesabında İzlenmesi

…Ancak, Bakanlık tarafından yaptırılan, inşaat, bina onarımı, büyük onarım, tadilat ve güçlendirme işlerine ilişkin giderler, doğrudan “252-Binalar Hesabı” kullanılarak muhasebeleştirilmiştir.

İlgili harcamalar, ister yılı içerisinde tamamlansın ister yıllara sari bir şekilde yapılsın, belirli bir zaman dilimi içerisinde gerçekleştiriliyor ise tamamlanıp geçici kabulü yapılıncaya kadar 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında izlenmelidir.

2022 yılı içinde Bakanlığın taşra teşkilatınca ödemesi yapılan ve 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında takip edilmesi gereken inşaat, bina onarımı, büyük onarım, tadilat ve güçlendirme işlerine ilişkin toplam 29.258.834,52 TL ödemenin, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabıyla ilişkilendirilmeyerek 252-Binalar Hesabına kaydedildiği görülmüştür.

Bu durum, 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı bakiyesinin 29.258.834,52 TL eksik, 252-Binalar Hesabı bakiyesinin 29.258.834,52 TL fazla görünmesine neden olmaktadır.

Sonuç olarak, Bakanlık tarafından yaptırılan, inşaat, bina onarımı, büyük onarım, tadilat ve güçlendirme işlerinin geçici kabulü yapılıncaya kadar 258-Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabında izlenmesinin sağlanmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

Diğer İdareler Adına Yaptırılan İnşaat İşlerinin Finansmanı İçin Söz Konusu İdarelerden Gönderilen Ödeneklerin İlgili Alt Kodlara Kaydedilmemesi

…Yapılan incelemede, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri adına yaptırılan ve bittiği zaman bu idarelere devredilecek olan inşaat işleri için, 2022 yılı içinde Bakanlık hesabına gönderilen 189.008.558,39 TL ödeneğin muhasebe kayıtlarında 600 Gelirler Hesabının 04.07 Ekonomik Kodu ile “Hizmet Sunumu Karşılığı Alınan Gelirler” adı altında takip edilmesi  gerekirken 600-Gelirler Hesabının 04.04. Ekonomik Kodu ile “Kurumlardan Alınan Şartlı Bağış ve Yardımlar” adı altında takip edildiği görülmüştür.

Bakanlık hesabına gönderilen söz konusu ödeneklerin muhasebe kayıtlarında 600-Gelirler Hesabında 04.04. Ekonomik Kodu ile “Kurumlardan Alınan Şartlı Bağış ve Yardımlar” adı altında takip edilmesinin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden “özün önceliği” ilkesine aykırı olduğu düşünülmektedir.

Bakanlık mali tablolarının gelirler kısmında söz konusu ödenek rakamının şartlı bağış ve yardım tutarı olarak görünmesinin, Genel Yönetim Muhasebe Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde belirtilen, muhasebenin temel kavramlarından tam açıklama kavramı çerçevesinde mali tabloların bu tablolardan yararlanacak olanların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır şekilde düzenlenmesi ilkesine de aykırı olduğu düşünülmektedir.

Sonuç olarak, merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından gönderilen söz konusu ödeneklerin 600 Gelirler Hesabının 04.07 Ekonomik Kodu ile “Hizmet Sunumu Karşılığı Alınan Gelirler” adı altında takip edilmesi gerektiği değerlendirilmektedir

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı Tarafından Gerçekleştirilen Hizmet Alımlarında Doğrudan Temin Parasal Sınırlarına Uyulmaması

Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı tarafından, doğrudan teminle birçok hizmet alımı yapıldığı, ancak bu alımlarda mevzuatta belirtilen parasal sınırlara uyulmadığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun temel ilkelerini düzenleyen 5’inci maddesinde, açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel ihale usulleri olduğu, diğer ihale usullerinin Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ifade edilmiştir.

Doğrudan temin ise bir ihale usulü olmayıp 4734 sayılı Kanun’un 22’nci maddesinde belirtilen özel ve istisnai hallerde kullanılabilen bir alım yöntemidir. 4734 sayılı Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idarelerin onbeş milyar, diğer idarelerin beşmilyar Türk Lirasını aşmayan ihtiyaçları ile temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında yapılacak konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımlar için doğrudan temin usulünün kullanılabileceği ifade edilmektedir. 2022 yılı için söz konusu tutarlar, büyükşehir belediyesi sınırları dahilinde bulunan idareler için 218.395 TL’dir. Bu hükme göre, idareler 218.395 TL altındaki ihtiyaçları ile parasal limite tabii olmaksızın temsil ağırlama faaliyetleri kapsamında tüm konaklama, seyahat ve iaşeye ilişkin alımları için Kanun’un 22’nci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendi hükmünden yararlanabileceklerdir.

Doğrudan temin ile yapılan harcamalar incelendiğinde, çoğu organizasyon hizmeti alımlarında olmak üzere 4734 sayılı Kanun kapsamında açıklık ve rekabet ilkeleri çerçevesinde temel ihale usulleri kullanılarak temin edilmesi gereken hizmet alımlarının, 22/d madde hükmü kapsamında parasal sınırlara uyulmadığı belirlenmiştir.

Sonuç olarak, yapılacak alımlarda, parasal sınırları aşan organizasyon hizmeti alımlarının, doğrudan temin usulü yerine 4734 sayılı Kanun kapsamındaki temel ihale usulleri kullanılarak temin edilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.

Kira Süresi Sona Eren Bazı Taşınmazların Tahliyesinin Sağlanmaması ve Bu Taşınmazların Ecrimisil Bedeli Ödenmek Suretiyle Kullanımına İzin Verilmesi

…Yapılan incelemeler neticesinde; ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterildiği üzere kira sözleşme süreleri dolan bazı taşınmazların, tespit edilen ecrimisil bedelinin ödenmesi suretiyle kiracılar tarafından uzun süreler ile kullanımına devam edildiği ve işgalcilerin 3091 sayılı Kanun hükümlerine göre taşınmazdan tahliyesinin sağlanması için herhangi bir girişimde bulunulmadığı anlaşılmıştır.

Yukarıda ifade edildiği üzere ecrimisil, Devletin özel mülkiyetinde veya tasarrufu altında bulunan taşınmaz malların, idarenin zarara uğrayıp uğramadığına ve işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın gerçek/tüzel kişilerce işgali üzerine, fuzuli şagil karşılığı tahsil edilen bir bedeldir. Bu bedelin ödenmesi taşınmazdaki kullanım hakkının devamı yönünde kazanılmış bir hak tesis etmeyeceği gibi işgalcinin 3091 sayılı Kanun hükümlerine göre taşınmazdan tahliyesinin sağlanması hususunda sorumlulara verilen görevin yerine getirilmemesi için bir gerekçe olamayacaktır.

Kamu idaresi cevabında; sözleşme süresi sona eren ve süre uzatımı verilmeyen kiralama ve tahsis işlemlerinde ecrimisil bedeli ödenmek suretiyle kullanımına izin verilmemesi hususunda İl Müdürlüklerinin bilgilendirileceği ifade edilmiş ise de bulgu konusu taşınmazlardan işgalci konumundakilerin tahliyesinin sağlandığına ilişkin bir belge sunulmadığı görülmüştür.

Buna göre, Bakanlığın mülkiyetinde bulunan taşınmazları kiralayan ancak kira sözleşme süreleri sona ermesine rağmen kullanıma devam etmek suretiyle işgalci konumuna gelen gerçek/tüzel kişilerin taşınmazdan tahliyelerinin sağlanması, ecrimisil uygulamasının süreklilik arz edecek ve kiralama işleminin yerine geçecek biçimde kullanılmaması gerekmektedir. BULGU 2: Sorumluluğa İ

Sorumluluğa İlişkin Tespit Yerine Getirilmeden Binaların Bakım ve Onarım İşlerinin İl Müdürlüklerince Yapılması

Bakanlık tarafından gerçek ve tüzel kişilerden kiralanan ya da ihale suretiyle yaptırılıp mülkiyeti İdareye ait olan gençlik merkezi, spor salonu ve benzeri binalarda kullanım hatalarından ya da rutin bakım ve düzeltme sorumluluğundan kaynaklanıp kaynaklanmadığı tespit edilmeden, mülk sahipleri ya da yüklenici sorumluluğuna girebilecek işlerin de İl Müdürlükleri tarafından yapıldığı görülmüştür.

…

Kamu idaresi göndermiş olduğu cevapta, taraflarınca yaptırılan binalarda 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun gereği yüklenicilerin taşıyıcı sistem dışındaki sorumluluğunun 2 yılla sınırlı olduğunu ve rüzgar, yağmur ve benzeri durumlarda oluşan hasarların İl Müdürlüklerince giderildiğini belirtmişlerdir. Ancak 4708 sayılı Kanun’un 1’inci maddesi uyarınca kamuya ait yapı ve tesisler bu Kanun’a tabii bulunmamaktadır. 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanun’un 30’uncu maddesinde ise yüklenicilerin sorumluluğu kesin kabul onay tarihinden itibaren 15 yıl olarak belirlenmektedir. Bu durumda afet olarak nitelendirilemeyecek bir doğa olayı karşısında oluşan hasarların teknik bir inceleme olmaksızın il müdürlüğü tarafından giderilmesi mevzuata uygun bulunmamaktadır.

Kamu idaresi cevabında ayrıca, kiralanan binalarda kullanımdan kaynaklanmayan bakım ve onarımların kiralayan tarafından yaptırıldığı ya da il müdürlüğü tarafından yapılan harcamanın kira bedelinden mahsup edildiği belirtilmektedir. Ancak yapılan denetimlerde istisnalar dışında böyle bir uygulamanın olmadığı, özellikle görece düşük tutardaki harcamaların sorumluluğa ilişkin bir tespit yapılmadan il müdürlüğü bütçesinden karşılandığı tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, kiralanan yahut ihale suretiyle yaptırılan binalara ilişkin bakım onarım harcamalarının, yüklenici/kiralayan sorumluluğunda olup olmadığına ilişkin inceleme ve değerlendirme yapılmaksızın İl Müdürlükleri tarafından yaptırılması yönündeki genel uygulamaya son verilmesi ve kullanımdan kaynaklı olanlar dışındaki harcamaların yüklenici/kiralayan tarafından yaptırılmasının sağlanması gerekmektedir