Teklif birim fiyatlı işlerde metrajlar ihale dokümanı kapsamında verilen birim fiyat cetvelinde yer almakta olup, istekliler tarafından bu metrajlar üzerinden teklif verilmesi zorunludur. İhale dokümanı kapsamında verilen metrajların isteklilerce değiştirilmesi doğrudan değerlendirme dışı bırakma sebebidir.
Anahtar teslimi götürü bedel işlerde ise durum farklıdır. Anahtar teslimi götürü bedel ihale edilen işlerde, işin her türlü ayrıntısının belirtildiği uygulama projesi, ihale dokümanı kapsamında verilmektedir. İstekliler de uygulama projesini esas alarak metrajları hesaplamakta ve buna göre teklif vermektedirler. Bu çerçevede, herkesin metraj hesabında birebir aynı sonuca ulaşması beklenmemelidir. Her ne kadar istekli tarafından hesaplanan metrajlar ile idarenin metrajlarının aynı olması beklenmemekte ise de, istekli tarafından esas alınan metrajların idarenin metrajlarından ciddi sapmalar göstermemesi,[1] başka bir ifadeyle sadece makul farklılıkların söz konusu olması gerekmektedir.[2] Söz gelimi, idarenin yaklaşık maliyet hesabında demirsiz beton toplam 500 m3 olarak hesaplanmışken, isteklinin maliyet hesabında demirsiz beton 150 m3 hesaplanmış ise aradaki fark makul olmanın ötesindedir.
Bu noktada, vurgulanması gereken husus, bazı kalemlerde isteklinin metrajları idarenin metrajlarından düşükken, bazı kalemlerde fazla olabilir. Dolayısıyla, ihale komisyonunun isteklinin artı farklarını da göz önünde bulundurması gerekmektedir. İhale komisyonunun isteklinin kalem bazında fazla olan metrajlarını görmezden gelerek, sadece idareninkine göre düşük olan metrajları esas alarak değerlendirme yapması uygun değildir. Bazen, isteklinin öngördüğü kar tutarı da idarenin tespit ettiği metraj farklarını karşılayabilecek nitelikte olabilir.[3]
Vurgulanması gereken diğer bir husus ise, isteklilerin metrajlarının idarenin metrajlarıyla örtüşüp örtüşmediği incelemesinin sadece aşırı düşük teklif sahipleri açısından yapılması gerektiğidir. Dolayısıyla, teklif fiyatı sınır değerin üzerinde olan istekliler açısından böyle bir inceleme yapılmamalıdır.[4]
Konuya ilişkin 27.03.2019 tarih 2019/UY.II-414 sayılı KİK kararındaki değerlendirme aşağıdaki gibidir:
Açıklama istenilen iş kalemleri için öngörülen miktarlar ile idarenin yaklaşık maliyette öngördüğü miktarlar arasındaki farkın % 10’un üzerinde makul ve kabul edilebilir düzeyde olmadığı, idarenin miktarları ile isteklinin birim fiyatlarının çarpım değerlerinin toplamı ile isteklinin kendi miktarları ile birim fiyatlarının çarpım değerlerinin toplamı arasında 2.675.082,86 TL fark olmasının teklif sıralamasını değiştirdiği gerekçesiyle aşırı düşük teklif savunmalarının reddedilmesinin mevzuata aykırı olduğu, projede belirsizlik içeren birçok imalat olması nedeniyle hesapladıkları miktarların arttırılmak suretiyle açıklamada bulundukları, açıklama istenilen iş kalemleri için hesaplamış oldukları miktarların idarenin miktarlarından düşük olmasının mümkün olmadığı, bahse konu 2.675.082,86 TL farkın açıklama kapsamında öngörmüş oldukları miktarların fazla olmasından kaynaklanması halinde ortaya çıkan farklılığın lehlerine değil aleyhlerine olduğu, fazla gösterilen miktarlardan dolayı ortaya çıkan farkın teklif sıralamasının değişmesine sebep olmayacağı,
….
İdare başvuru sahibinin aşırı düşük teklif açıklamasının bu iddiaya konu kısmını “İsteklinin açıklama istenen iş kalemlerine ilişkin miktarları İdarenin miktarları ile karşılaştırıldığında; miktarların bir kısmının idarenin miktarlarından fazla, bir kısmının ise az olduğu ve miktar farklılıklarının % 10 un üzerinde, makul ve kabul edilebilir seviyelerde olmadığı, işin yapılabilirliğini olumsuz yönde etkileyecek seviyede olduğu görülmüştür. İdarenin miktarları ile isteklinin fiyatının çarpım değerleri toplamı ile isteklinin kendi miktarları ile fiyatının çarpım değerleri toplamı arasında 2.675.082,86 TL fark olması ve bunun teklif sıralamasını değiştiriyor olması” gerekçesiyle uygun bulmamıştır.
Başvuruya konu ihalenin anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle yapılması nedeniyle, mevzuat uyarınca ihaleye konu işe ilişkin uygulama projelerinin idarece hazırlanarak ihale dokümanı kapsamında istekli olabileceklere verilmesi ve isteklilerin de bu uygulama projeleri üzerinden imalat kalemlerine ilişkin metrajları kendilerinin hesaplaması ve tekliflerini oluşturması gerektiği, bu bağlamda anahtar teslimi götürü bedel teklif alınmak suretiyle yapılan ihalelerde isteklilerin metrajlarının idarenin metrajlarıyla birebir örtüşmemesinin ve/veya isteklilerin birbirlerinden farklı metrajlar öngörmesinin mümkün olduğu, ancak aradaki metraj farkının işin fen ve sanat kurallarına uygun yapılmasına engel olmayacak şekilde olması gerektiği anlaşılmıştır.
Başvuru sahibinin açıklama istenilen iş kalemleri için öngördüğü miktarlar ile idarenin bu iş kalemleri için yaklaşık maliyette esas aldığı miktarların her birinin isteklinin birim fiyatları ile çarpılması suretiyle bulunan – idare tarafından düzenlenmiş – karşılaştırma tablosunun incelenmesi neticesinde;
2.651.004 ve Özel-02 poz numaralı iş kalemlerinde istekli miktarının idare miktarından sırasıyla %0,54 ve %5,88 oranlarında düşük olduğu, bu farkın teklif fiyatında 5.364,18 TL düşük teklife neden olduğu, diğer iş kalemlerinin hepsinde ise istekli miktarlarının idare miktarlarına eşit veya idare miktarlarından fazla olması neticesinde anılan iş kalemlerinde isteklinin teklif tutarının idarenin hesapladığı tutardan 2.675.082,86 TL yüksek olduğu görülmüştür.
Bu çerçevede, başvuru sahibinin açıklama istenilen iş kalemlerinde kendi lehine fiyat avantajı sağlayacak şekilde miktarları düşük tutmadığı, bilakis miktarları iki iş kalemi hariç hepsinde eşit veya yüksek öngördüğü, dolayısıyla, düşük birim fiyatların mevzuata uygun şekilde açıklanması hususu mahfuz kalmak şartıyla, sırf miktarlardaki farklılık nedeniyle başvuru sahibinin açıklamasının reddedilmesi mevzuata uygun bulunmamıştır.
[1] İstekli ile idarenin esas aldığı miktarlar arasındaki farkın ne zaman ciddi sayılabilecek nitelikte olduğunu tespit etmek için net bir kural (oran) koymak mümkün gözükmemektedir. Dolayısıyla somut olayın şartları yapılacak değerlendirmede önemli bir etkiye sahiptir.
[2] İdarenin hesapladığı metrajların kesin olarak doğru olduğu kabulü yapılamayacağından, idare ile isteklinin esas aldığı metrajlar arasında ciddi sayılabilecek farklılıklar varsa, istekli idarenin yaklaşık maliyet hesabında kullandığı miktarların hatalı olduğunu, aradaki ciddi farklılığın da bundan kaynaklandığını ispat edebilir. Bu durumda ihale komisyonunda yer alan teknik üyelere önemli görevler düşmektedir.
[3] USLU; DEMİREL, a.g.e., s. 507.
[4] USLU; DEMİREL, a.g.e., s. 507.
