ANAHTAR TESLİMİ GÖTÜRÜ BEDEL YAPIM SÖZLEŞMELERİNDE İHALE DOKÜMANININ ÖNCELİK SIRALAMASI

Özet: Anahtar teslimi götürü bedel yapım sözleşmelerinde ihale dokümanının öncelik sıralaması büyük önem arz etmektedir. Bilhassa sözleşmenin uygulanması esnasında sözleşme bedeline dahil olan ve olmayan imalatların tespitinde yüklenici ve idare arasında yaşanan anlaşmazlıkların ihale dokümanının öncelik sıralaması çerçevesinde çözülmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelime: ihale dokümanının, sözleşme, Sayıştay, yüklenici, idare

İçindekiler
1.GENEL OLARAK 2
2.İHALE DOKÜMANINI OLUŞTURAN BELGELER VE ARASINDAKİ ÖNCELİK SIRALAMASI 3
2.1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi 4
2.2. İdari Şartname ve Sözleşme Tasarısı 4
2.3.Uygulama Projesi 5
2.4. Mahal Listesi 6
2.5. Özel Teknik Şartname ve Genel Teknik Şartname 6
2.6.Zeyilname 7
3.SONUÇ 7

1.GENEL OLARAK

Uygulama projesi üzerinden ihaleye çıkılan yapım işlerinde anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, ön veya kesin projesi üzerinden ihaleye çıkılan yapım işlerinde birim fiyat sözleşme imzalanması gerekmektedir. Söz konusu sözleşme süreçlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için ihale dokümanını oluşturan belgelerin birbiriyle uyumlu olması gerekir. Ancak uygulamada zaman zaman bu belgeler arasında birbirine aykırı düzenlemelere yer verildiği görülmektedir. Bilhassa anahtar teslimi götürü bedel sözleşme imzalanan yapım işlerinde karşılaşılan bu durumda hangi belgenin esas alınarak uygulama yapılacağı hususu tereddüt konusu olabilmektedir. Bu kapsamda yapım işlerine ilişkin tip sözleşmede anahtar teslimi götürü bedel sözleşme ile birim fiyat sözleşmeler için ayrı ayrı belirlenmiş hiyerarşik sıralamalar bulunmaktadır.
Bu yazıda anahtar teslimi götürü bedel yapım sözleşmelerinde ihale dokümanının öncelik sıralaması konusu ele alınacaktır. Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme imzalanan yapım işlerinde ihale dokümanının öncelik sıralamasına ilişkin tartışmalar en çok Yüksek Fen Kurulu karar ve görüşleri ile Sayıştay kararlarına yansımaktadır. Bu nedenle yazımızın son bölümünde konuya ilişkin Sayıştay karar özetlerine yer verilecektir.

2.İHALE DOKÜMANINI OLUŞTURAN BELGELER VE ARASINDAKİ ÖNCELİK SIRALAMASI

Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşmenin “Sözleşmenin Ekleri’’ başlıklı 8. maddesinde sözleşmenin ekinde yer alan ihale dokümanı ve diğer belgelerin bir bütün olduğu belirtilmektedir. Buradan ihale dokümanının sözleşmenin eki konumunda bulunduğu sonucu çıkarılabilir. Ancak anılan maddenin devamında sözleşme hükümleri ile ihale dokümanını oluşturan belgelerdeki hükümler arasında bir çelişki veya farklılık olması halinde ihale dokümanındaki hükümlerin esas alınacağı hüküm altına alınmıştır.
İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki hiyerarşik sıralama ise Tip Sözleşmenin 8.2.1 hükmüne göre aşağıdaki gibidir:

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde madde metni aşağıdaki şekilde düzenlenecektir;
“8.2.1. İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması aşağıdaki gibidir
1- Yapım İşleri Genel Şartnamesi
2- İdari Şartname,
3- Sözleşme Tasarısı,
4-Uygulama Projesi,
5- Mahal Listesi,
6- Özel Teknik Şartname,
7- Genel Teknik Şartname,
8- Açıklamalar (varsa),
9- Diğer Ekler.”

Buna göre ihale dokümanında yer alan bu belgelerden hiçbirisi üzerinde yer alan belgelere aykırılık taşıyamayacaktır. Aykırılık bulunması halinde ise bu hükümler yok sayılarak üstte bulunan belgelerdeki hükümler geçerli olacaktır. Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme, 4735 sayılı Kanunun 6. maddesinde tanımlandığı üzere, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için isteklinin teklif ettiği toplam bedel üzerinden yapılan sözleşmelerdir. Yukarıda yer verdiğimiz sıralama bu usuldeki sözleşmeler için geçerlidir.
Ayrıca Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Anlaşmazlıkların çözümü” başlıklı 51. maddesinde,
“İşin yürütülmesi veya kesin hesapların çıkarılması aşamasında yapı denetim görevlisi ile yüklenici arasında çıkabilecek anlaşmazlıklar, öncelik sırası sözleşmesinde belirtilen, sözleşme eklerindeki hükümler dikkate alınmak suretiyle aşağıda yazılı olduğu şekilde idare tarafından çözüme bağlanacaktır. Yüklenici, anlaşmazlığa yol açan konuda, bu durumun ortaya çıktığı günden başlamak üzere on beş gün içinde itiraz ve şikayetlerinin sebeplerini açıklayan bir dilekçe ile idareye başvuracaktır.
İdare, bu dilekçeyi aldığı tarihten başlamak üzere en çok iki ay içinde inceleyip bu husustaki kararını yükleniciye bildirecektir. İki ay içinde kendisine bir cevap verilmediği veya verilen karara razı olmadığı takdirde, yüklenici anlaşmazlıkların çözümüne ilişkin sözleşme hükümlerine göre hareket etmekte serbesttir.” hükmü yer almaktadır.
Bu noktada kısaca ihale dokümanını oluşturan belgelerin özelliklerine kısaca değinmek gerekmektedir.

2.1. Yapım İşleri Genel Şartnamesi

İhale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralamasında ilk sırada Yapım İşleri Genel Şartnamesi gelmektedir. Bu itibarla diğer belgelerde yer alan düzenlemelerin Şartnameye aykırı olması durumunda Şartname esas alınarak işlem tesis edilmesi gerekmektedir. Şartname standart bir metin olup, idarelerce Şartnameye ekleme yapılması mümkün değildir.

2.2. İdari Şartname ve Sözleşme Tasarısı

İdari şartname ve sözleşme tasarısı ihale dokümanını oluşturan belgeler arasında ikinci ve üçüncü öncelik sıralamasına tabidir. Bu nedenle altta yer alan diğer belgelerdeki düzenlemelerin idari şartname ve sözleşme tasarısına aykırı olması durumunda idari şartname ve sözleşme tasarısı esas alınarak işlem tesis edilmesi gerekmektedir. Yine sözleşme tasarısının idari şartnameyle çelişmesi durumunda idari şartname esas alınarak işlem tesis edilmesi gerekmektedir.
4734 sayılı Kanunun 53. maddesi gereği, “Kamu ihale Kanunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununa ilişkin bütün mevzuatı, standart ihale dokümanlarını ve tip sözleşmeleri hazırlamak, geliştirmek ve uygulamayı yönlendirmek” ve “Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun uygulanmasına ilişkin standart ihale dokümanı, tip sözleşme, yönetmelik ve tebliğler çıkarmak” Kamu İhale Kurumunun yetkisindedir. İdarelerce de idari şartname ve sözleşmelerin hazırlanmasında Kurumca hazırlanan Tip İdari şartname ve Tip sözleşme tasarısı esas alınmaktadır.
Ayrıca Tip Sözleşmenin “Diğer hususlar” başlıklı maddesinin dipnotunda;
“İdareler, bu şartnamede düzenlenmeyen ve işin özelliğine göre İdarelerce düzenlenmesine gerek duyulan hususlarda ihale konusu yapım işinin gereklerini de dikkate alarak 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan diğer mevzuat hükümlerine aykırı olmamak koşuluyla, başka düzenlemeler yaparak alt maddeler halinde buraya ekleyebilirler.” açıklaması,
Tip Şartnamenin “Diğer hususlar” başlıklı maddesinin dipnotunda ise;
“İdarelerce, bu Tip Sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde, ihale dokümanına, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ile 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu hükümlerine ve bunlara ilişkin Kamu İhale Kurumu tarafından yayınlanan Yapım İşleri Genel Şartnamesi ile diğer düzenleyici mevzuata ve emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak ve bu Tip Sözleşme hükümlerinde değişiklik yapmamak veya sonuçlarını ortadan kaldırmamak üzere, işin özelliğine göre sözleşmelerde bu başlık altında bir veya birden fazla maddeyi içerecek şekilde madde numaraları teselsül ettirilerek başka düzenlemelere yer verilebilir” açıklaması, yer almaktadır.
Bu çerçevede Tip Sözleşmenin ve Tip İdari Şartnamenin “Diğer hususlar” bölümünde idarelerce düzenleme yapılabilecek olmakla birlikte, bu düzenlemelerin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu, 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu ve Kamu İhale Kurumu tarafından yayımlanan diğer mevzuat hükümlerine aykırı olmaması gerekmektedir.

2.3.Uygulama Projesi

4734 sayılı Kanunun 62/c maddesinde “Yapım işlerinde ……..uygulama projeleri yapılmadan ihaleye çıkılamaz. İhale konusu yapım işinin özgün nitelikte ve karmaşık olması nedeniyle teknik ve malî özelliklerinin gerekli olan netlikte belirlenemediği durumlarda ön veya kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir. …………..Ancak, doğal afetler nedeniyle uygulama projesi yapılması için yeterli süre bulunmayan yapım işlerinde ön veya kesin proje üzerinden, her türlü onarım işleri ile işin yapımı sırasında belli aşamalarda arazi ve zemin etütleri gerekmesi veya uygulamada imar ve güzergâh değişikliklerinin muhtemel olması nedenleriyle ihaleden önce uygulama projesi yapılamayan, bina işleri hariç, yapım işlerinde ise kesin proje üzerinden ihaleye çıkılabilir……” hükmü yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen düzenlemede, yapım işlerinde uygulama projesi hazırlanmadan ihaleye çıkılamayacağı hüküm altına alınmıştır. Buna göre, yapım işlerinde ihaleye çıkılabilmesi için kural olarak uygulama projesinin hazırlanmış olması gereklidir.
Kanunun 4. maddesinde uygulama projesi; belli bir yapının onaylanmış kesin projesine göre yapının her türlü ayrıntısının belirtildiği proje olarak tanımlanmıştır. Kanundaki uygulama projesi tanımı, ön proje ve kesin proje tanımlarıyla birlikte değerlendirildiğinde, uygulama projesinin kesin projeden bir sonraki ve en son aşamayı ifade ettiği söylenebilir. Bu anlamda uygulama projesinde her türlü detay yer alır. Uygulama projesi herhangi bir belirsizlik ihtiva etmez ve uygulama projesinin kendi içinde tutarlılık arz etmesi gerekir. İdare, uygulama projesiyle neyi nasıl yaptıracağını açıklamış olur. Sözleşmenin uygulanması aşamasının sorunsuz bir şekilde yürütülebilmesi her şeyden çok, iyi bir proje çalışmasına dayalıdır.
Bir uygulama projesi kapsamında, yaptırılacak işin niteliğine göre değişmekle birlikte esasen arazi ve zemin etüd raporları, mimari projeler, statik projeler, tesisat projeleri, mahal listesi, imalat tarifleri ve teknik şartname yer alır. Ancak uygulama projesi ifadesinin, sadece çizim odaklı projeleri ifade etmek üzere uygulamada sıklıkla kullanıldığı gözlemlenmektedir.
Uygulama projesi, sözleşmenin yürütülmesi aşamasında esas alınacak teknik belgeler arasında ilk sırada yer almaktadır ve bu anlamda teknik belgeler arasında öncelik uygulama projesinindir. Mahal listesi ve teknik şartnameler ise esasen uygulama projesinden sonra ve uygulama projesine dayanılarak hazırlanan dokümanlardır.
İhaleye katılanlar uygulama projesi kapsamındaki projeleri okumak ve diğer belgeleri (teknik şartname, imalat tarifleri vb.) incelemek suretiyle ulaşacakları veriler ışığında maliyet hesaplarını yaparak teklif fiyatlarını oluştururlar. Bu itibarla, uygulama projesi gerek idare gerekse istekliler açısından önemlidir. Önemlidir, çünkü ihtiyaca cevap verecek ölçüde, başka bir ifadeyle iyi hazırlanmış bir uygulama projesine dayalı bir ihalenin sözleşme süreci hem idare hem de istekliler için öngörülebilir nitelik taşır. Aksi takdirde, sonu gelmeyen iş artışı talepleri, birim fiyat anlaşmazlıkları vb. konularda ihtilafların ortaya çıkması kuvvetle muhtemeldir. Bu tür anlaşmazlıklar da idare ile yüklenici arasındaki güven ilişkisini zedeler.
İhale edilecek yapım işine ait uygulama projesinin kendi içinde tutarlı olması gerekmektedir ki ihaleye katılacaklar tekliflerini sağlıklı bir şekilde oluşturabilsinler. Bu anlamda, uygulama projesinin çelişkili olmaması ve tereddüde mahal vermeyecek ölçüde net ve ayrıntılı olması gerekmektedir.

2.4. Mahal Listesi

Mahal listesi, yapım işinin bünyesindeki imalat kalemlerinin yapılacağı yerler, uygulama sahaları ve bunlarla ilgili belirlenen metraj ve krokilerdir.
Kamu İhale Kurulunun 13.08.2007 tarih ve 2007/UY.Z-2762 sayılı kararında mahal listesi genel anlamda, yapıda kullanılan duvar, döşeme ve tavan kaplama malzemeleri ile, tüm mekanların no ve ad, alan ve çevre bilgilerinin, mekanlarda kullanılan pencere ve kapı numaralarının tablo şeklinde verildiği liste şeklinde tanımlanmıştır.
4735 sayılı Kanunun 6. maddesinin (a) bendinde hüküm altına alındığı üzere, anahtar teslimi götürü bedel işlerde yüklenici, uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerinden çıkan işlerin tamamına teklif vermektedir. Dolayısıyla bu tür işlerde uygulama projeleri ile mahal listeleri, yüklenicinin teklifine temel teşkil eden ve onun yükümlülük alanını belirleyen belgeler hüviyetindedir.
İdarelerin, isteklilerce verilen fiyat tekliflerinde belirleyici rolü bulunan uygulama projeleri ve mahal listelerini sözleşmenin uygulanması aşamasında değiştirme yetkileri bulunmamaktadır. Ancak Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 12. maddesinde proje ve benzeri teknik belgelerde değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olduğu durumlarda gerekli değişiklikleri yapma yetkisi idarelere verilmiştir. Bu kapsamda yapılacak bir değişikliğin işin sözleşmede belirtilen niteliğe uygun şekilde bitirilmesini sağlayacak şekilde yapılması da yine şartname hükmü gereğidir.
Uygulama projesi ile mahal listesinin fiyat tekliflerinde belirleyici olmalarının sonuçlarından bir diğeri de bu iki belgenin birbiriyle uyumlu olması ve yeterli ayrıntıyı barındırması gerekliliğidir.

2.5. Özel Teknik Şartname ve Genel Teknik Şartname

4734 sayılı Kanunun ‘’Şartnameler’’ başlıklı 12. maddesine göre teknik şartnamede ihale konusu mal ve hizmet alımları ile yapım işlerinin teknik kriterlerinin yer aldığı ihale dokümanıdır. Bu belgedeki kriterler ise verimlilik ve fonksiyonelliği sağlamanın yanı sıra rekabeti engelleyecek hususlar içermeyecek ve fırsat eşitliğine yönelik olacaktır. Teknik şartnamenin ihale konusu işin yerine getirilmesine ilişkin belli bir standardın sağlanması bakımından işlevi olduğunu söyleyebiliriz.
Yapım işlerinde mutlaka teknik şartname hazırlanmasına ihtiyaç vardır. Bu çerçevede idare, ihale konusu işin mahiyetine göre genel teknik şartname hükümlerini kullanabileceği gibi, ihtiyaç duyulan hususlarda özel teknik şartnameler de hazırlayabilir.
Özel teknik şartname, idarenin ihale konusu yapım işinin/iş kalemlerinin teknik özellikleri ve yapım şartlarıyla ilgili belirlemiş olduğu teknik içerikli kurallardır. Bu kurallar emredici nitelikteki genel şartname hükümleri, deprem yönetmeliği, ısı yönetmeliği, imar yönetmelikleri gibi diğer emredici nitelikteki mevzuat hükümlerine aykırılık teşkil etmeyecek biçimde ilgili idarece hazırlanır ve ihale dokümanı kapsamına dahil edilir. Genel Teknik Şartname ise, iş sınıfları itibariyle imalatların teknik detaylarını ve yapım koşullarını, çeşitli yapı malzemelerinin standartlarını, kullanılma biçimlerini düzenlemek üzere ilgili ihtisas kuruluşlarınca hazırlanırlar ve işin niteliğine göre, yapılacak sözleşmenin eki olarak uygulanırlar.
Yapım işlerinin niteliği gereği işlere göre farklılık gösteren imalatlar ve yapı malzemeleri bulunmaktadır. Bu bakımdan yapım işinin ilgili olduğu alana göre değişkenlik gösteren Genel Teknik Şartnamelerde kullanılacak yapı malzemesine ve kullanımına ilişkin kıstaslar belirlenmektedir. Örnek olarak inşaat, makine tesisatı ve elektrik tesisatı genel teknik şartnamesini verebileceğimiz bu belge, hiyerarşik sıralamada Özel Teknik Şartnameden sonra gelmektedir. Özel Teknik Şartname spesifik olarak ihale konusu iş için belirlenen teknik kuralları içermektedir. Genel Teknik Şartnamenin bazı maddeleri yapım işinin niteliğine göre uygulanmayabilir. Oysa Özel Teknik Şartname Hükümleri doğrudan inşa edilecek yapım işine ilişkin olduğundan hükümlerinin tamamı uygulama alanı bulacaktır

2.6.Zeyilname

İhale dokümanında ihale aşamasında belli şartlar altında zeyilname yapılması mümkündür, bu durumda zeyilnameler ait oldukları dokümanın öncelik sırasına sahiptir. Örneğin zeyilname ile idari şartnamede değişiklik yapılmışsa zeyilname, idari şartnamenin öncelik sırasına sahip olacaktır.

3.SONUÇ

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme imzalanan yapım sözleşmelerinde süreçlerinin sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için ihale dokümanını oluşturan belgelerin birbiriyle uyumlu olması gerekir. Ne var ki bu belgeler arasında birbirine aykırı düzenlemelere yer verildiği görülmektedir. Bu durumda hangi belgenin esas alınarak uygulama yapılacağı sorusu gündeme gelmektedir. Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelere ilişkin Kamu İhale Kurumunca hazırlanan Tip Sözleşmelerde ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki öncelik sıralaması belirtilmiş olup, bu çerçevede işlem yapılması gerekmektedir. Anılan belgeler arasında yer alan Yapım İşleri Genel Şartnamesi ilk öncelik sırasına sahiptir. Uygulama projesi ise, sözleşmenin yürütülmesi aşamasında esas alınacak teknik belgeler arasında ilk sırada yer almaktadır ve bu anlamda teknik belgeler arasında öncelik uygulama projesinindir. Ayrıca uygulamaya yönelik olarak tartışmalı konularda Yüksek Fen Kurulu karar ve görüşleri ile Sayıştay kararları da önem arz etmektedir.

4.KONUYAİLİŞKİN SAYIŞTAY TEMYİZ KURULU VE DAİRE KARAR ÖZETLERİ

Anahtar teslimi götürü bedel sözleşme imzalanan yapım işlerinde ihale dokümanının öncelik sıralamasına ilişkin tartışmalar en çok Yüksek Fen Kurulu karar ve görüşleri ile Sayıştay kararlarına yansımaktadır. Yazımızın bu bölümünde sayistay.gov.tr adresinde yer alan konuya ilişkin Sayıştay yargı kararları irdelenmiştir.

Katsayıların sözleşme tasarısında gösterilmiş olması, idari şartnamede gösterilmemiş olmasının, idari şartname ile sözleşme tasarısı arasında bir çelişki olarak değerlendirilemeyeceği hk.

***
İdari şartname hükmünün, proje ve mahal listesi karşısında uygulama önceliği bulunduğu hk.

***
İdari şartnamede elektrik, su, doğalgaz gibi aboneliklerinin yapılması, kanal ve depozito ücretleri ile yapı kullanma izin belgelerinin alınması ücretlerinin yükleniciye ait olduğunun belirtilmesi karşısında, mahal listesinde söz konusu giderlerin idareye ait olduğu belirtilse bile yüklenicinin sorumlu olduğu hk.

***
Anahtar teslimi götürü bedel sözleşmelerde uygulama projeleri öncelik sıralamasında mahal listesinden öncelikli olduğu, uygulama projesinde bulunan fakat mahal listesinde yer almayan bir imalatın yapılmasının zorunlu olduğu hk.

***
Çalışılmayan döneme ilişkin sözleşmede yer alan hüküm yanında, sözleşmenin 9. maddesi gereği Özel Teknik Şartname niteliğinde olan Yollar Fenni Şartnamesi hükümlerinin de gözetilmesi gerektiği hk.

***
Anahtar teslimi götürü bedel usulüyle ihale edilen ve sözleşmeye bağlanan bir işte, uygulama projesi ve mahal listesinde bulunmamasına rağmen pursantaj tablosunda yer alan bir imalatın toplam bedel üzerinden minha edilmesinin mümkün olmadığı hk.

***

İdari şartname ve sözleşmede yer almasa bile bile işe ait ihale dokümanları arasında bulunan teknik şartnamenin 9. maddesinde “Asgari ücrette meydana gelecek artış idarece ödenecektir.” denildiğinden fiyat farkı ödenebileceği hk.

4.SAYIŞTAY DAİRE KARARLARI

Sözleşme ile teknik şartname arasında çelişki olması halinde sözleşmedeki hüküm geçerli olması gerektiği hk.

***
Uygulama Projesinin, Özel Teknik Şartname’ye göre öncelikli olduğu hk.

***
İdari şartname hükümleri sözleşmeye göre öncelikli olsa da ihale ilan metninde işin süresinin sözleşmesinde olduğu gibi 60 gün olarak belirtilmiş olması ve isteklilerin de bu ilana göre teklifte bulunmuş olmaları nedeniyle 60 güne itibar edilmesi gerektiği hk.

***
Proje, mahal listesi veya teknik şartnamelerde yada bunlardan herhangi birisi içinde yer alan bir imalatın teklif fiyat içerisinde olduğu hk.

***
Yaklaşık maliyet ve pursantaj tablosunda yer almasa da idari şartnamede yer verilmesi durumda doğalgaz aboneliğinden yüklenicinin sorumlu olduğu hk.

YARARLANILAN KAYNAKLAR
http://www.ihale.gov.tr/
http://www.sayistay.gov.tr/
http://www.csb.gov.tr/gm/yfk/

GÖK Yaşar; 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu Kapsamında Yapım Sözleşmeleri Uygulama Esasları, Ankara, 2013 s.526.

ALTUN Muhsin; Yeni Kamu İhale Düzeni, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2004.
KOÇTEPE Harun; Proje Okuma ve Yapı Bilgisi, Ankara, 2013.

ÜNAL Egemen, Kamu İhale Kanunu Kapsamındaki Yapım İşlerinde Hakediş Uygulamaları ve Denetimi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2010.s44